Değerli okurlarım; Görüyorum ki sizler araştırma kaynaklı bilgilerle daha çok ilgilisiniz. Bu nedenle mevzuat referanslı yazılarımı sizlerle paylaşmaya devam edeceğim. Umarım akıllarda yer eden bazı doğru bilinen yanlışları aydınlatmada yardımcı olabilirim.

BİT-Belediye şirketleri kurulması ve muhasebesi

HUKUKİ GEREKÇELER

Türkiye’de belediye şirketlerinin kuruluş gerekçelerine uygun faaliyet gösterip göstermediklerini ve yurt dışındaki bazı uygulamalarla karşılaştırma yapmanın gerekli olduğunu düşünüyorum. Yurt dışındaki örnekler başka yazımızın konusu olsa da, bu yazımızda çoğu kişilerce karmaşık bulunan bu işlemlerle ilgili mevzuat taraması yapacağız. Umuyorum konunun tarafları ve hukuksal tartışmalar için toplu bir bilgi kaynağı oluşturabiliriz.

Belediyeler gibi belediye şirketleri de Sayıştay denetimine tabi olsa da, iş yoğunluğu nedeniyle her yıl tüm şirketler denetlenip raporlara yansıtılamıyor. Sınırlı sayıda şirketin Sayıştay denetim raporlarına yansıyan BULGU’larında bazı aksaklıklar açıklanmış. Ancak salt mali tablolara bakarak, faaliyet raporlarını incelemeden kesin bir yargıya ulaşabilmenin doğru olmayacağını düşünüyoruz.

Sayıştay raporlarında bazı belediyeler ve şirketlerinin bağımsız denetimden geçmemiş mali verileri mahsup işlemleri yapılmadan ele alınıyor. Çünkü Sayıştay Nisan sonunu beklemeden mali verileri isteyerek raporları hazırlıyor.

Sayıştay denetimlerinde, kamu kaynağı kullanan kurumların (şirketler dahil), mali denetim ötesinde hukuksal boyutta ele alınmasının daha yararlı olacağını düşünüyoruz.

696 Sayılı KHK ile çoğu belediyenin kurduğu personel şirketleriyle, tam olarak sayısı bilinmese de 3 bin civarı BİT- Belediye İktisadı İşletmesi olduğu tahmin edilmektedir. İştirakleriyle birlikte iktidarın ve ilgili bakanlıkların bu konuda bir bilgisi/ kaydı varsa kamuoyuyla paylaşmalarını bekleriz.

Müteselsil sorumluluk gereği, genel kurulda eski yönetimler ibra edilirken sorumluluğun yeni yönetimlere geçeceği bilinciyle hareket edilmesi de ayrıca önemsenmesi gereken bir durum.

1. BÜTÇE İÇİ İŞLETMELER ve KATMA BÜTÇELİ İŞLETMELER.

5216- BB- BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE KANUNU Md. 26; İhalesiz, şartları uygun şirketlere işletme hakkı verilebilecek tesisler; “Hafriyat sahaları, toplu ulaşım hizmetleri, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçeleri.” 5216/ Md. 26 ile belediyelere, 2886- DEVLET İHALE KANUNU harici iş yapabilme serbestisi tanınmıştır.

5393- BELEDİYE KANUNU “Belediye meclisi görev ve yetkileri” Md. 18; i) Bütçe içi işletme ile 6762 sayılı TTK-Türk Ticaret Kanununa tâbi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek. “Arsa ve Konut Üretimi” Md. 69; Belediyeler Düzenli kentleşme, beldenin konut, sanayi ve ticaret alanı ihtiyacını karşılamak amacıyla belediye ve mücavir alanlarında, özel kanunlarına göre korunması gerekli yerler ile tarım arazileri hariç imarlı ve alt yapılı arsalar üretmek, konut ve toplu konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçlarla arazi satın almak, kamulaştırma yapmak, bu arsaları trampa ederek, ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ve bankalarla iş birliği yapıp gerektiğinde onlarla ortak projeler gerçekleştirebilir. Bu amaçla bütçesinden para ayırarak işletme kurabilir. Arsalar hariç üretilen konut ve işyerleri satışı 2886 tâbi değildir. Md. 71; Belediye, özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izniyle bütçe içinde işletme kurarak yapabilir.

Bütçesi, belediye bütçesi dışında yer alan katma bütçeli işletmelere ait bütçelerin şekli, düzenlenmesi, kabulü ve onaylanmasında, belediye bütçesinin tabi olduğu esas ve usuller uygulanacaktır. Katma bütçeli işletmelerin muhasebesi ve mali işlemleri belediye sorumlu saymanının denetimindedir.

4734- KAMU İHALE KANUNU “Kapsam” Md. 2; “Aşağıda ki idarelerin mal veya hizmet alımları ile yapım işi ihaleleri bu Kanuna göre yürütülür: a) Genel bütçe kapsamındaki kamu ve özel bütçeli idareler, il özel idaresi, belediyelerle bağlı döner sermayeli kuruluşları, birlikler (meslekî kuruluş ile üst kuruluşlar hariç), tüzel kişiler….) d) (Değişik: 12.06.2002/ 4761/ Md. 10.a- b- c göre doğrudan veya dolaylı, birlikte ya da ayrı, sermayesinin %50 ve fazlasına sahip olduğu kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler….” “İstisnalar” Md. 3.a; “Kapsama giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılık ürün alımı ile 6831- ORMAN KANUNU gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatifi ve köylüden hizmet alımları.. Md. 3.g; Md 2.1.b ve d ile ….sayılan kuruluşlar, ticarî ve sınaî faaliyetiyle, doğrudan mal ve hizmet üretimi veya ana faaliyete yönelik ihtiyaçları için yapacakları, Hazine garantisi veya bütçe transfer tertibinden aktarmayla finanse edilenler hariç, yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli 2.300.000 TL aşmayan mal ve hizmet alımları…

3572- İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATINA DAİR KHK DEĞİŞTİRİLEREK KABULÜ KANUNU Md. 3; 5216/ Md. 7.1.d; İşletilen, sorumluluğu olan alanlarda ki işletmelere ruhsat verip denetlemek. (j) Birinci sınıf gayri sıhhi müesseselere ruhsat verip denetlemek.. (l) Yolcu- yük terminali, kapalı-açık otopark yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek, ruhsat vermek (p) ..BB sınırları kara ve denizde, taksi ile servis dahil toplu ulaşım ruhsatı vermek, mülkiyet ve tasarrufu BB taşınmazlarından kira ya da işletme hakkıyla işletilenlere ruhsat vermek ve denetlemek, BB görev ve sorumluluğunda.

AVM Yönetmeliği 26.02.2016 ve 29636 RG Md. 5.3; (Değişik:RG-17.07.2020-31188) AVM yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatını verme, değiştirme ve yenileme yetkisi BB, diğer yerlerde belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde ilgili belediyelere, belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında ise il özel idarelerine aittir. Ancak BB ilçe belediyelerinin mülkiyet ve sınırlarında ki arsada inşa edilip konut sayısı işyeri sayısından fazla olan karma projelerde yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatını verme, değiştirme ve yenileme yetkisi ilçe belediyesine aittir.

1319- E.V.-EMLAK VERGİSİ KANUNU “Daimi Muaflıklar” Md. 4; … e) Kamu menfaatine yararlı dernek binaları (KVK- Kurumlar Vergisi Kanununa tabi işletme olmamaları veya tahsis edilmemeleri şartıyla); … g) Dini hizmetlerin ifası ve umuma açık ibadethaneler ile müştemilatı; … (h) Kiraya verilmeyip zirai üretimde kullanılan serler (sera) daimi bina-E.V.’den muaf olup, bir kısmı ikamete bir kısmı da fıkrada yazılı maksatlara tahsis edildiğinde, ikamete tahsis olunan kısım vergiye tabidir.

2464- BELEDİYE GELİRLERİ KANUNU Md. 97; Bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı ifa edecekleri her türlü hizmet (...) için meclisin düzenleyeceği tarifelere göre ücret almaya belediyeler yetkilidir. Belediyeye tekel olarak verilmiş işler kendi özel hükümlerine tabidir.

5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU Md. 50; Tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi gerekir şeklindeki düzenleme uyarınca, yemekhane gelir/ gideri muhasebeleştirilerek raporlanması gerekir.

2015-2 Kamu Sosyal Tesisleri Tebliğ "V- Ortak Hususlar": (1) Kamu … eğitim- dinlenme tesisi, misafirhane, kreş, çocuk bakımevi, spor tesisi vb. sosyal tesislerin işletme giderlerinde kurum - kuruluş bütçesinden katkıda bulunmamak esastır. Tesislerin bakım ve onarımları için brüt gelirin min. %5’i ayrı hesapta tutularak ihtiyaçlara harcanır.. (2) Tesislere geçici görevle görevlendirme asgari seviyede olup, 2014’de ki görevlendirileni aşamaz. 2015 merkezi bütçe, döner sermaye ve fonlarından ücretli personel istihdam edilmeyip, tesis işletme gelirinden karşılanacak. (3) Kurum mensuplarına yardım ve hizmet için kurulmuş fon, vakıf, dernek vb. kuruluşlarla işletilen tesislere kurum bütçesinden doğrudan veya dolaylı katkıda bulunulmaz...

2018-3 Kamu Sosyal Tesisleri Tebliğ 19.01.2018/ 30306 RG yürürlüğe girmiştir. “Kreş ve Çocuk Bakımevleri Ücretleri” Md. 5; Kreş ve çocuk bakımevlerine kabul edilecek devlet memurları ile diğer kamu personelinin her çocuğu için bakım ücreti asgari 189 TL/ay olup, hizmetlerin karşılanmasında yeterli olmazsa kurum ve kuruluşlar üzerinde bedel tespite yetkilidir. "Ortak Hususlar" Md. 7.1; Kreş ile çocuk bakımevi işletme giderlerine kurum ve kuruluş bütçesinden katkıda bulunulmaması esastır. (6) Tesisler lokanta (alakart yemek bedelleri dahil), pastane, kafeterya, büfe, disko vb. hizmet yerlerinde yemek, kahvaltı, içki, meşrubat, çay, kahve vb. hizmet bedelleri hiçbir şekilde maliyetinin altında olamaz. (9) Eğitim ve dinlenme tesisleri ile misafirhanelerde kamu görevlileri ve yakınları dışındakilere tarifenin en az %50 fazlası uygulanır. (22) Kurum kuruluşlar bu kapsamdaki tesislerde, tarife ve yararlanma bedellerini, internet sitesinde duyurur.

Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği Md. 2; Yemek yardımından 657 tabi memurlar yararlanır. 2014 Bütçe Kanunu ekli E Cetveli 36 No uyarınca yemek maliyetinin en az 1/3’ü memurlardan alınır. Sürekli işçi kadrosunda, sözleşmeli ve hizmet alım personeline yemek yardımı yapılmaz. Md. 3; Yiyecek yardımı yemek verme şeklinde yapılır. Karşılığında nakden ödeme yapılmaz. Md. 5; Yiyecek yardımı, asgari 50 kişi olursa yemek servisi kurulur. Devamında özetle; Yemek servisine bina, tesis ve demirbaş gibi gerekli taşınır ve taşınmazların sağlanacağı, yemek maliyetinin bir kısmının yiyenlerden bir kısmının belediye bütçesinden karşılanacağı ve muhasebe kayıtlarının işletme hesabı esasına göre tutulacağı belirtilmiştir.

30.12.2005/ 26039 RG Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca İşletilen Sosyal Tesislerin Muhasebe Uygulamalarına Dair Esas ve Usuller Md. 4; Yemekhaneler de sosyal tesis sayılır. Yemekhane mali iş ve işlemleri muhasebesi: İdareden bağımsız sosyal tesis faaliyetleri, belirli dönemlerde idareden ayrı raporlanır. Md. 5; Tesis varlık ve kaynakları, gerçeğe uygun ve saydam muhasebeleştirilir. Md. 7; Gayrisafi hasılatı 500.000 TL’yi aşmayan sosyal tesisler, işletme defteri tutar. Md. 12; Faaliyet dönemi sonu mali tablolar idareye gönderilir, başka sosyal tesislerin tablolarıyla konsolide edilir.

08.03.2011/ 27868 RG Mahalli İdareler Bütçe içi İşletme Yönetmeliği “Muhasebe Yetkilisi” Md. 7; Belediye muhasebe yetkilisi işletmenin de yetkilisidir. İşletmenin hesabı, muhasebe yetkilisince mahalli idare kesin hesabına dahil edilerek ilgili mercilere verilir. “Bütçe işlemleri” Md. 8.1; Bütçe içi kurumsal sınıflandırmada, işletme mahalli idare teşkilat şemasında ana hizmet birimi olarak yer alıyorsa kendi kodunda, başka bir birimde yer alırsa o hizmet birimi altında kodlanır. (2) İşletmeye ayrılan ödenekler, fonksiyonel sınıflandırılmada ekonomik işler ve hizmetler kodunda gösterilir. (3) İşletmenin iktisadi ticari işlerinin giderleri dışında ki personel giderleri, SGK primi, mal ve hizmet alımı giderleri, sermaye gider ve transferleri idare bütçesinden yapılır. (4) İşletme ödeneğinin iktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanılacak kısmı ise ekonomik sınıflandırmada borç verme kodunda gösterilir. Bu ödenek işletmeye açılmış bir özel hesaba aktarılır. (5) Ödeneğin kullanılmayan kısmı yılsonu iptal edilir. İşletme faaliyetlerinden gelir fazlası veya kâr mahalli idare bütçesine gelir kaydedilir... “Muhasebe İşlemleri” Md. 9.1; İşletme faaliyeti muhasebesi MİBMY göre mahalli idarenin muhasebe biriminde tutulur. Md. 9.3; İşletmenin ticari mal ve hizmet alım satımlarında KVK tabi faaliyetleri için 4.1.1961/ 213 VUK Md. 175 ve Mükerrer Md. 257 göre belirlenen muhasebe standartları, tek düzen hesap planı ve mali tabloların çıkarılması usul ve esaslar çerçevesinde defter tutulması gerekir.

MİBMY- MAHALLİ İDARELER BÜTÇE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ Md. 9; İşletme- Belediyeler KVK tabi faaliyetleri, hesap planı, bütçe işlemlerinin muhasebesi ve raporlanmasında MİBMY tabi olur. Ayrıca işletme ticari mal ve hizmet alım satımında (KV tabi) faaliyetleri için, 213- VUK- VERGİ USUL KANUNU muhasebe standartları, tek düzen hesap planı ve mali tablo çıkarılmasına ilişkin usul ve esaslarla defter tutar. Md. 21; İl özel idareleri, belediyeler ve birlikler, özel gelir ve gideri olan hizmetlerini, meclis kararı ve İçişleri (Çevre Şehircilik) Bakanlığı izniyle işletme kurup yapabilir. İşletmeler için ayrı bütçe düzenlenmeyip, kurum bütçesinde ana hizmet birimi gibi kodlanır. Md. 484.1; Mali tablolar, GYMY- Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ilke ve standartlarına uygun hazırlanır ve belirlenen sürede ilgili birimlere sunulur.

SAYIŞTAY RAPORLARINDA BÜTÇE İÇİ İŞLETMELERE AİT TESPİT EDİLEN BAZI BULGULAR;

2. BELEDİYE BİRLİKLERİ

11.06.2005 tarih ve 25842 sayılı RG yayınlanan 5355 sayılı MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ KANUNU “Amaç” Md. 1; Mahallî idare birliklerinin hukukî statüsünü, kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usûl ve esaslarını düzenlemektir” “Kuruluş” Md. 4; Birlik, birlik tüzüğünün kesinleşmesinden sonra Cumhurbaşkanının izni ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır. Kurulmuş bir birliğe üyelik, üye olmak isteyen mahallî idare meclisinin kararı ve buna dayalı başvuru üzerine, birlik meclisinin kabulü ile olur. Bu durumda Cumhurbaşkanının izni aranmaz. Ayrılmada mahallî idare meclisinin kararı yeterlidir. Su, atık su, katı atık vb. altyapı hizmetleri ile çevre ve ekolojik dengenin korunması projelerinin zorunlu kılması durumunda; Cumhurbaşkanı, ilgili mahallî idarelerin, bu amaçla kurulmuş birliğe katılmasına karar verebilir. Bu fıkrada belirtilen birliklerden ayrılma da Cumhurbaşkanının iznine bağlıdır. Mahallî idarelerin bütün görevlerini kapsayacak şekilde genel amaçlı veya amacı açıkça belirlenmemiş birlik kurulamaz.

İBB web sayfasına göre üye olduğu birlikler; TBB- Türkiye Belediyeler Birliği, Marmara Belediyeler Birliği, Sağlıklı Kentler Birliği, Türk Dünyası Belediyeler Birliği, İstanbul Boğazı Belediyeler Birliği, Tarihi Kentler Birliği.

İBB’de TBB doğal üyeleri olan ilçe belediye başkanları dışında, diğer tüm birliklerde asil üyeler ve başkanlar, Belediye meclis komisyonlarında ki partilere göre dağılımın aksine tümüyle meclis çoğunluğuna sahip AK PARTİ meclis üyeleri arasından seçilmiş. 2019 seçimlerinde İBB başkanlığını CHP adayı sayın Ekrem İMAMOĞLU kazanmış olsa da meclis çoğunluğu AK PARTİ grubundan oluştuğu için durum değişmemiş. Bunun temsilde adalet ve demokrasi anlayışına uygun olmadığını düşünüyoruz. Diğer BB ve il belediyelerinde ki durumu ayrıca tespit ettiğimizde açıklayacağız.

3. BELEDİYE ŞİRKET VE İŞTİRAKLERİ.

5216- BB- BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE KANUNU Md. 26; BB görev ve hizmet alanlarında mevzuatta belirtildiği gibi sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarda yönetici sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetiminde görev alabilir…

5393- BELEDİYE KANUNU Md. 15; … İl sınırında BB, mücavir alanında il – ilçe belediyeleri, nüfusu 10.000 geçen belediye meclis kararıyla; Turizm, sağlık, sanayi ve ticaret yatırımlarıyla eğitim kurumlarının su, termal su, kanalizasyon, doğal gaz, aydınlatma ve yol gibi alt yapı çalışmalarını faizsiz, on yıla kadar geri ödemeli veya ücretsiz yapar, yaptırır. Karşılığında tesise ortak olabilir. Sağlık, eğitim, sosyal hizmet, turizm projelerine Bakan onayıyla ücretsiz veya düşük bedelle amaç dışı kullanılmamak kaydıyla taşınmaz tahsis eder… Md. 18.i; Belediyeler kurucu üye olarak ortak, isterse kurulu bir şirketin sermayesine katılabilir. Ortaklık için belediye meclisinin olumlu kararı gerekçeli ve ayrıntılı olmalı. Belediye meclisi “şirket ortağı olabilir” veya “şirket kurabilir” diye genel karar alamaz. Ne tür şirket olduğu (AŞ/ Ltd.), faaliyeti, ortakları, sermayesi, hisse payı, sağlayacağı faydalar vb. belirtilmeli. “Norm kadro ve personel istihdamı” Md. 49; Birim müdürü ve üstü yönetici atamalar meclise sunulur. Md. 60.f; Belediyeler kuruluşuna katıldığı şirket, kuruluş ve birliklere, sadece ortaklık payı ve üyelik aidatı niteliğinde ödeme yapar, borç adı altında herhangi bir ödemede bulunamaz. “Borçlanma” Md. 68.e; Belediye ve bağlı kuruluşları ile sermayesinin %50’den fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı VUK göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam %10’nu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; %10’u geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının onayı ile yapabilir. “Şirket kurulması” Md. 70; Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre şirket kurabilir. Belediyelerin şirket kurması için bazı organ ve kurumların kararı ile iznine ihtiyaç vardır.

Sayıştay denetçisinin yorumu; (Bakınız İBB 2016 ve 2017 Sayıştay denetimi) Müdür ve üstü kadrolar yönetici olabilir. Mühendis, koordinatör, mimar, uzman ve danışman kadroları “yönetici personel” kabul edilmeyip, şirket yönetim kurullunda yönetici dışında kişilerin görevlendirilmesi mevzuata aykırıdır.

Yazarın yorumu; Belediye şirketlerinde (AŞ) icracı ve icra görevi olmayan yönetim kurulu üyeliği var. Ayrıca 6102 ile şimdilik SPK’na tabi halka açık şirketlerde zorunlu “Bağımsız Yönetim kurulu üyeliği” var. Hatta bazı özel şirketlerde “Murahhas üye” sıfatıyla da Yönetim kurulu üyeleri içinden şirketi temsil ve ilzama tam yetkili bir kişi atanıyor. Belediye şirketlerinde, çoğunluğu belediye yönetiminde görev alan üst yöneticilere liyakat ve deneyim gözetilmeden, ikinci gelir (Huzur hakkı) ve bazı ayrıcalıklar (İkramiye, Prim, lojman, araç ve yakıtı, harcırah vb.) ödemek için YK üyeliği araç olarak kullanılıyor. İcracı ve/veya imza yetkisi sorumluluğuna bakmadan tüm üyeler, bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak tanımlanıyor. Kanun koyucu SPK tabi şirketlerde bu göreve gelen kişilerde şirketin faaliyet konusuna, kurumsallaşmasına ve verimliliğine katkı koyacak teknik ve idari yetkinlikler arıyor. Hatta SPK kendisine gönderilen adaylarda, yetersiz bulduklarını kabul etmiyor. Belediye şirketleri halka açık olmasalar da kamu kaynağı kullanan veya yarı kamu özellikte ki şirketler olup, siyasi düşünce ve beklentiler yerine atanan tüm yönetim kurulu üyeleriyle, bağımsız yönetim kurulu üyelerinin şirkete ne gibi katkılarda bulunacaklarının, belediye meclisi ve/veya “Aday Gösterme Komitesi” tarafından yetkinlik onayından geçmesi gerekir. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin şirketle organik bir görev- ilişki içinde olmaması şartı aranırken, şirketin en büyük hissedarı belediyenin üst yöneticisi olarak nasıl bağımsız karar alabilirler ki!

BKK- Bakanlar Kurulu Kararı: 4046- ÖİB- Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Kanunu Md. 26 göre belediye ve diğer mahalli idareler mevcut veya kurulacak şirketlere sermaye koyması, Bakanlar Kurulu iznine tabidir. Şirket kuruluşu ve ortaklık için meclis kararı ve Bakanlar Kurulu Kararı şirket tescil ve ortaklıktan önce alınmalı.

6102- TTK-TÜRK TİCARET KANUNU Md. 16 ve 18.2; Şirket ve yöneticileri tacir niteliğini haiz olup, ticaretine ilişkin tüm faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmek zorundadır. Md. 66; Her tacir ticari işletmesinin açılışında, taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru şekilde gösteren, varlıkları ile borç değerlerini teker, teker belirten bir envanter çıkartıp, her faaliyet dönemi sonu bu envanteri düzenler. “Defter tutma yükümlülüğü” Md. 64; “Her tacir ticari defterlerini, işletme faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini açıkça görülebilir şekilde ortaya koymak zorundadır. Bu Kanunun defter tutma, envanter, mali tablo düzenlenmesi, saklama ve ibraz hükümlerinin 213- VUK ile diğer vergi kanunlarının benzeri hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez.” Md. 342; Üzerlerinde sınırlı ayni hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilip devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar dâhil malvarlığı, ayni sermaye konur. “Sermayenin kaybı, borca batık olması” Md. 376.2; Son yıllık bilançoda sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının 2/3’si zarar sebebiyle karşılıksızsa genel kurulda, sermayenin 1/3 ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar verilmezse şirket sona erer. Md. 377.1; Y.K veya bir alacaklı yeni nakit sermaye konulması dâhil nesnel ve gerçek kaynakları ve önlemleri gösteren iyileştirme projesini mahkemeye sunup iflas ertelemesi isterse, 2004- İCRA VE İFLAS KANUNU Md. 179 ve 179.b uygulanır. Md. 378; Pay senetleri borsada işlem görmeyen AŞ varlığı tehlikeye düşerse, muhtemel riskleri önlemek için bir komite kurup mali durum raporu hazırlayıp 2 ayda bir YK’na sunulur.

Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını teminen, şirket sermayesini arttırma kararı alınırken kârlılık temel prensip olmalı ve faaliyet konusuyla orantılı düzeyde belirlenmeli.

Yasal yükümlülüklerden kaçınan belediyeler, hibe (bedelsiz) yoluyla şirket ediniyor. Bunu önlemek için İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Md. (Kaldırıldı) 21.04.2008/ B.05.0.MAH.0.65.001/80000- 11273 sayılı genelge yayınlamış. …BB ve diğerleri ile kurdukları birlikler veya bu kuruluşların sermayesine ortak olduğu şirketlerin sermaye iştiraki ile kurulacak, ortak olunacak veya bedelsiz şirket ediniminde Bakanlar Kurulundan izin alınması gerekir.

213- VUK/ Md. 182; Bilanço esasında tutulacak defterler yevmiye, defteri kebir ve envanter defteridir” Md. 185; Envanter defterinde işe başlarken ve dönem sonu çıkarılan envanterler ve bilançolar, cilt ve sayfaları sıralı kaydedilir. Md. 186; Bilanço günündeki işletmeye dahil mevcutlar, alacaklar, borçları sayıp ölçmek, tartmak ve değerleyerek kesin ve detaylı tespit işlemini envanter çıkarmak olarak tanımlamıştır. Md. 188; Envanter esas olarak deftere yazılsa da, bünyesinde çok çeşitli malları olan işletmelerin envanterini liste olarak düzenlemesi mümkün olup, envanter listeleri sayfa No. ile sıralanıp envanterin tanzim tarihine göre çıkaran memur, işletmeci veya vekili imzalayıp envanter defteri gibi saklanması şartı getirilmiştir.

696- Olağanüstü Hal Kapsamında KHK Md. 83 ile 4734- KAMU İHALE KANUNU Md. 62.1.e konu edilen kamu idareleri, KHK Md. 136 ile 02.01.2018’den itibaren personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla benzeri alım yapamayıp, diğer mevzuatları uygulayamaz. 696/ Md. 127 ile 375- KHK ek Geçici Md. 24; Belediyeler ile bağlı kuruluşları ve …kuruluşlarına ait şirketler, 4734 göre personel hizmet alım sözleşmeleriyle, yükleniciler 04.12.2017 itibarıyla çalıştırdığı ek Md. 20 kapsamdaki şirketlerde işçi olarak çalıştırılmak üzere başvuracakları düzenlenmiş.

Hizmet alımıyla çalıştırılanlar ihale ve sözleşme konusu iş dışında başka işte görevlendirilemez. Uygun görüş almadan personelin sözleşme konusu işler dışında çalıştırılması, 4857/ Md. 2.7; Aykırı işlem ve eylemlerle idare zarara uğrarsa, neden olan kişilere rücu edilir. Ceza ve disiplin hükmü saklı, her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dâhil bir aylık net ödemenin 5 katı idari para cezası uygulanır. Md. 3.2. Öngörülen itiraz veya diğer kanuni yollara başvurmayanlara her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dâhil bir aylık net ödemenin iki katı idari para cezası uygulanır. Md. 46; İşçilere 7 günde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili verilir. Md. 64; Çalışma Süreleri Yönetmeliği Md. 4’de günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz.

5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU Md. 50; Ekonomik değer yaratıp başka şekle dönüştüğünde, değişim veya el değiştirip yok olan sermaye muhasebeleştirilir. İştiraklere sermaye taahhüdü belediye varlığını artırır. “Kamu gelir ve giderleri yılı ve mahsup dönemi” Md. 51; Kamu gelir ve gideri tahakkuk ettirilen malî yıl hesabında gösterilir. Tahakkuk eden giderler Devlet muhasebesinde sınıflandırmanın dördüncü düzeyini kapsayacak şekilde gösterilir. Bütçe gelirleri tahsil edildiği, bütçe giderleri ödendiği yılda muhasebeleştirilir.

23.12.2014/ 29214 RG “Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği” Md. 5; Genel yönetim muhasebe ilke ve kurallar, dayanağını oluşturduğu aşağıda ki kavramlarla yürütülür; Dönemsellik: Kamu idarelerinin faaliyetleri, belirli dönemde raporlanıp her dönem faaliyet sonucu diğer dönemlerden bağımsız saptanır. İhtiyatlılık: Muhasebe işleminde muhtemel risk ve olaylar için bu Yönetmeliğe göre karşılık ayrılır. Faaliyet sonucunu değiştirecek gizli yedek veya gereğinden fazla karşılık ayrılmaz. Sosyal sorumluluk: Muhasebenin yürütülmesinde, mali tablo düzenlenmesi ve sunumunda, toplum çıkarlarının gözetimi ve bilgi üretmede gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranmak esastır. Tam açıklama: Mali tablolar, yararlanıcı olanların doğru karar vermelerine yardımcı olmaya yeterli, açık ve anlaşılır düzenlenir. Önemlilik: Hesap kalemi veya mali bir olayın nispî ağırlık ve değerinin, mali tablolara göre değerlendirmesi veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasıdır. Önemli kalemler, mali olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunlu.

4646- DOĞALGAZ PİYASASI KANUNU Md. 4.4.g; Doğal Gaz Piyasası Kurulundan dağıtım lisansı alan şirket, yetki aldığı şehirde ki belediye veya belediye şirketini sermaye şartı olmadan, %10 ortak olmaya davet etmek zorundadır.

Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği Md. 21.1; Dağıtım lisansı alan şirket, lisans yürürlük tarihinden itibaren 1 ay içinde, yetki aldığı şehirde ki belediye veya belediye şirketini sermaye koyma şartı aramadan, %10 ortak olmaya davet eder. Bu sermaye bedeli defaten ve peşin ödenmek kaydıyla en fazla %20’ye kadar artırılabilir.

MİBMY- MAHALLİ İDARELER BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ “240- Malî Kuruluşlara Yatırılan Sermaye Hesabı” Md. 178.1; Kanuni yetkilerle mali kuruluşların sermayesine iştirak ve sermayenin işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunanlar ile bu kuruluşlara ikrazen verilen ve mahsup edilenler izlenir. “241- Mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı” Md. 181; Mal ve hizmet üreten kuruluşlara nakden veya ayni sermaye ile işletilmesinden doğan kar ve zarar, iade olunan sermayelerin izlenmesinde kullanılır. Belediye şirketine konan sermaye 241- Hesapta izlenir. Md. 182: Mal- hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermaye işlemleri; a) Nominal veya ayni sermaye transferinde iştirakler, gerçeğe uygun değeriyle kaydedilir. İştirak edilen kuruluşa nakdi veya ayni sermaye katılımı bu hesapta kayıtlı tutarlar, mal ve hizmet üreten kuruluş öz kaynak hesabına karşılık yer alan tutarlarla eşit olmalıdır.

657- Devlet Memurları Kanunu Md. 28; Memurlar T. T. K. göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi işletmelerinde görev alamaz, ticari sorumlu veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Kurum iştiraklerinde temsilen görevler hariç). Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane vb. yerler açamaz, gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişileri veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yüksek öğretim kurumunda çalışamaz. Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri ile özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın dışındadır.

Devlet Personel Başkanlığı 12.02.2004/ 506 görüşü; … Yukarıda yer verilen hükümlerle AŞ veya Ltd. Şti. sözleşmesinde şirketi idare ve temsil edecek kişiler arasında sayılmamak ve bu şirketlerin yönetimi ile denetiminde de görev almamak kaydıyla 657 tabi Devlet memuru AŞ veya Ltd. Şti ortağı olabilir.

5072- DERNEK VE VAKIFLARIN KAMU KURUM VE KURULUŞLARIYLA İLİŞKİLERİ KANUNU “Temel ilkeler” Md. 2.ı; İhaleyi yapan kurum ve kuruluş bünyesinde ki veya bu kuruluşlarla ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf ve dernekler ile bunların sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketler, bu kurum ve kuruluşların 2886 göre yapacakları ihalelere katılamaz.

5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU “Harcama Yetki ve Yetkilisi” Md. 31; Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Md. 60; … Alım, satım, yapım, kiralama, bakım-onarım vb. idarenin tümünü ilgilendiren mali konular destek hizmetlerini, sadece harcama birimlerini ilgilendirenler ise her birimce gerçekleştirilir. Harcama yetkilisi uhdesinde kalarak, harcama birimlerinin talebi ve üst yönetici onayıyla bu işlemler destek hizmetlerini yürüten birimce yapılabilir…

BELEDİYE ŞİRKETLERİ KURULUŞU HAKKINDA DÜŞÜNCELERİMİZ

1984’den sonra belediyeler hızla şirketleşmeye başladılar. 1994’de yürürlüğe giren 4046- Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesi Hakkında Kanun (Md. 26; Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile kurdukları birlikler tarafından, ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere mevcut veya kurulacak Şirketlere sermaye katılımında bulunulması Bakanlar Kurulu iznine tabidir) denilerek şirket kurulması ve sermaye katılımında bulunulması izne tabidir. 696 sayılı KHK belediye şirketi kuruluşunda yol haritası niteliğinde olup, KİT- yapısına büründürülmüş BİT’ler kamu tüzel kişiliği olarak tanımlamıştır. Böylelikle Cumhurbaşkanlığı başkanlık sistemiyle eskiden İç İşleri Bakanlığı Mahalli İdareler genel müdürlüğü üzerinden yapılan başvuruların yeni sistemde Çevre Şehircilik bakanlığına yapılacağı bilgisi, personel çalıştırmaya dayalı şirket kurma ve/veya mevcut bir şirketi yetkilendirme konusuna açıklık getirmiştir. Bu kapsamda kurulacak şirket için alınacak BKK esas olacak belgeleri hazırlayan belediye, il özel idaresi ve mahalli idare birlikleri bu belgeleri valiliğe ulaştırır. Vali yardımcısı başkanlığında kurulacak komisyonun kontrolünden sonra evraklar bakanlığa gönderilmeden, kurulacak şirketler için BKK alınır.

Bunun dışında belediyeler kurulmuş bir şirketin hisselerini devralmak üzere meclis kararı alarak yukarıda mevzuatlar bölümünde bahsettiğimiz şekilde de şirket sahibi olabilir.

696 Sayılı KHK kapsamı dışında Belediyeler, hizmette etkinlik ve verimliliğin yanı sıra bürokrasinin katı kurallarından kurtulmak, kamu bürokrasisinin ağır işleyişinden, merkezi idarenin vesayet denetiminden ve nitelikli eleman çalıştırmayı engelleyen personel rejiminden kurtulmak, iş ve üretim odaklı istihdam oluşturmak, siyasi başarıya odaklı toplumsal refaha katkıda bulunan üretim ve bölüşümü teşvik, halkın katımını sağlayarak mahalli sermayeyi harekete geçirmek ve ihaleyle özel kesime kayan mali kaynakları tasarruf gibi nedenlerle şirket kurmaya teşvik edilmiştir. Bu düşüncelere rağmen zaman içinde BİT’ler de, KİT’ler gibi birer kara delik oluşturmuştur.

Sevgiler ve saygılar sunuyorum...