Taklit ve tağşiş olayları uzunca bir süre (31 ay) açıklanmayınca zannedildi ki; bu iş yoluna girdi ve sağlıklı beslenmeye başladık. Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı 2 Ekim 2024 tarihinde ani bir kararla ifşa mekanizmasını çalıştırmaya başlayınca; hilelerin artmış ve hayli birikmiş olarak karşımıza çıktığını gördük. O tarihten beri de açıklamalar güncel olarak devam ediyor. Buraya kadarı çok önemli bir gelişmedir. Yetkilileri kutlamak gerekir…

Fakat bu açıklamalar sonunda bazı büyük perakendeciler gereken işlemi (raftan çıkartma) yapmadılar. Hileyi cezalandırmak yerine o markalara kalkan olmayı seçtiler. Savunmaları da hayli ilginçti, tüketici olarak sordum ve cevap verdiler.

“Sattığımız çeşitlerde hile yok”, “Bunlar tağşişli partiler değil”. Güya hileyi yapan, çeşide veya partiye göre iş ahlakını değişik uygulayacak. İnandırıcı mı ?

Bal ve zeytinyağında aynı üreticilerin onlarca markası var ve hepsi hileli…

Marka değiştikçe, normal şekilde iş ortaklığı sürdürülüyor. Bu büyük bir sorumsuzluktur ve mutlaka cezai karşılığı olmalıdır. Bu riski alan perakendecinin de; sonraki denetimlerde aynı üreticiye ait raftaki ürünün tağşişli çıkması halinde en azından ‘kapatma’ ile cezalandırılması şarttır. Yoksa bu eylemlerin sonu alınamaz ! 

Maliyet hesabını çok iyi bilmesi gereken kategori yöneticilerinin, hilesiz 1 kg sızma zeytinyağın 200 liraya, 1 kg hilesiz balın 150 liraya satılamayacağını da bilmeleri gerekir. Tüketiciden bile beklenen bu düşünce yapısı işin uzmanından haydi haydi beklenir. Daha da önemlisi; sabıka kaydı (adli sicil kaydı) sadece işe girişte aranmaz, rafa girişte de aranır ve gereği yapılır. İlgili Bakanlığın tağşiş listeleri sabıka kaydıdır. Gereğini yapmak yerine bahane üretmek tüketiciye saygısızlıktır. Üretici tarafında ise; hileli marka darbe alınca, yeni markalar bu kadar kolay devreye sokulamamalıdır. Tağşiş eyleminin tekrarı halinde bu hileli markanın sahibine ömür boyu gıda üretimi yasağı ve Avrupa’daki gibi kısa bir adli sürecin sonunda tutuklama şartı getirilmelidir.  

Wal Mart’ta çalışan bir yöneticiyle konuştum; benzer olayların cezai karşılığını sordum. Her eyalette değişik uygulama olmakla beraber büyük para cezalarının gündeme geldiğini ve hileli markanın anında raf dışında kaldığını, zira tüketicinin zaten o ürünü almayacağının kesin olduğunu belirtti.

Yani ABD’de yetkili mercilere desteğin tam olduğu belirtiliyor. Dolayısıyla tüketici bilinci de yüksek olduğundan mücadeleden sonuç almak kolay oluyor…  

Niyeti bozuk olan işletme sahibi iş hayatından siliniyor. Bizde öyle mi ?  

Eğer marka bir risk almışsa, perakendeci ona ortak veya destek olmak zorunda değildir. Kalan sağlarla yola devam etmek durumundadır. Zira satıcı için marka değerini değil, dürüst satıcı imajını korumak ilk görevdir. 

Şimdi daha da önemli bir konuya geçiyoruz.

Ülkemizde her gün zehire batırılmış (ilaç kalıntılı) sebze meyve tüketiyoruz. Yüksek oranda pestisit ve toksik madde yüklü kuru meyve ve kuruyemiş de evimize giriyor. Şimdiye kadar bu önemli sağlık riskinde sorumluluğu üstlenen, bunun hesabını soran veya üreticiyi disiplin altına almayı başaran bir merciye tanık olmadım. Mutlaka bilemediğimiz gayretler vardır ama netice alınamamasından bahsediyorum. Bunu nereden anlıyoruz !?

İhracata seçilerek gönderilen tonlarca ürünümüzün, her gün o ülkelerden iade edildiğini küresel kurumlardan öğrenmekteyiz. Peki seçilmiş ürünlerden geriye kalan iç piyasaya sevk edilmiş kısmını tahmin etmek o kadar zor mudur ?

Kaldı ki işin ayarı o kadar kaçmıştır ki; güvenli limitin 85 katı pestisit kullanımı sıradan hale gelmiştir. Halk sağlığının düşünülmemesi bir yana, bu zehirlerin bedava bulunmuş gibi bu kadar kolay çevreye saçılması da ayrıca şaşırtıcıdır.   

Tarladan ve bahçeden direkt alım yapan perakendecilerin tüketiciye vereceği en önemli garanti; limitler içinde ilaç uygulandığıdır.  

Ticaret Bakanlığı da bu kategorilerin zehir tacirlerini açıklamalıdır. Sadece tarlada bahçede değil, Sebze Meyve Hallerinde de bu tahlillerin yapılarak satıştan men ve cezai işlem uygulanması şarttır…

Alanya’da gıda ticareti ile uğraşan Mustafa Ezici adlı vatandaşımız bu denetimleri kendisine iş edinmiş ve cebinden 150 bin lira harcayarak, değişik akredite laboratuvarlara ait 73 adet raporda limitleri aşan pestisit tespiti yaptırmıştır. Numuneler manavdan, tanınmış süpermarketten ve tanınmış gross marketten alınmış olup ürünlerin yüzde 40’ı uygunsuz çıkmıştır. Görüeceği üzere perakendecinin de sorumluluğu vardır. Senede 1 defa analiz yaptırmakla görev yerine getirilmiş olamaz. Ruhsatsız ilaç kullanımı da önemli bir gerçektir. Yurt dışından dönen problemli ürünler imha edilse bile bu bizi yurt içinde zehir yemekten kurtarmaz. (Raporlar Gıda Dedektifi hesabındadır). 

Sonuç olarak; bu bozulmanın en önemli nedeni yüksek enflasyonun yarattığı alım gücünün düşüklüğüdür. Bu vesileyle hileli gıdalar iyice yaygınlaşmış, görece düşük fiyatları sebebiyle de bazı çevreler sessizliğe bürünmüştür. Dolayısıyla sorunlu gıdaların çoğunluğu denetimlerden kurtulmayı başarmaktadırlar. Bunun en önemli delili de ihraç edilen gıda ürünlerindeki manzaradır. Belki denetim görevi olanlar kızabilirler ama halen açıkta satılan gıdalara bile engel olunamıyor. Mevzuatta buna yer var mı ?

Et ve süt ürününü soğuk zincir dışında taşımak ve satmak serbest mi ?

Bu konularda pazarlardan, hatta marketlerden yüzlerce örnek göstermek mümkündür. Etiketlerdeki yanıltıcı beyanlara henüz sıra gelemiyor. Üretici ambalajın üzerine “Salep” yazıyor, içerik kısmında ise % 0,1(binde 1) salep tozu oranı yer almasına rağmen kendisine “dur” diyen olmuyor. Perakendeci de yeni ürün teklifine, “bunun içinde salep yok, ambalajı değiştir öyle gel” diyemiyor. Palm yağı ve glikoz şurubu gibi sağlığa uygun olmayan içeriklerin yaygın kullanımına ise bir engel bulunmuyor.      

Eskiden bir markette son kullanım tarihi geçen ürün bulunduğunda, çalışanlarda bir mahcubiyet oluşurdu. Bu günlerde ise bırakınız hatanın kabullenilmesini veya raftan kaldırılmasını, indirimli satışı organize edilmektedir. Artık işin bu boyutlara ulaşması karşısında, ben de söyleneceklerin tesiri konusunda o kadar emin olamıyorum. Üreticiye güvenemeyeceksek, markete güvenemeyeceksek, hastaneye güvenemeyeceksek kime güveneceğiz ?

Geriye “Allah hepimizi bu kötülüklerden korusun” demekten başka da bir çare kalmıyor.