Sabır, sözlükte "Olacak ya da gelecek bir şeyi telaş göstermeden bekleme. Veya öfke doğuracak bir şey karşısında bile öfkelenmeme durumu."

Dayanç, dayanma gücü, katlanma, göğüs germe, sükûnet, metanet, tahammül kelimeleri de aralarında nüans farklılıkları olmakla beraber sabır anlamında kullanılır.

Kur’an’da çok sayıda ayette sabır gösterilmesi ve sabretme istenmektedir. Ve sabır kelimesinin geçtiği ayetlerde, ibadetlerden, zorluklardan, olumsuzluklardan ve nimetlerden söz edilerek, sabredenlerin mükafatlandırılacağına, cennetle müjdelendiğine, kazançlı çıkacaklarına vurgu yapılır. Ve birçok ayette ise, ‘’Allah sabredenlerle beraberdir.’’ Uyarısı vardır.

Günlük kullanımın dışında, Kur’an’da- İslam’da sabır nedir? Allah, hangi sabredenlerle beraberdir? Sorularına geçmeden önce; birkaç ayette geçen Allah’ın sabır emrini irdeleyerek konuya açıklık getirelim.

Bakara 153. ayet: Ey iman edenler! Sabır ve namaz ile Allah’tan yardım dileyin. Muhakkak ki Allah sabredenlerle beraberdir. (İbadetlerini yaparak dua ile iste)

Al-i İmran 125. ayet: Evet, eğer siz Allah’ karşı gelmekten sakınırsanız… (Emir ve yasaklara uy)

Al-i İmran 186. ayet: … Eğer sabreder ve sakınırsanız (bu) emirlere olan azmindendir. (Emirlere uyanlara)

İnsan 24. ayet: O halde Rabb’inin hükmüne sabret; onlardan hiçbir günahkâra ya da nanköre boyun eğme. (Allah’ın koyduğu kurallara uy; Zalime, haksızlık yapana karşı dur)

Nahl 42. ayet: Zira onlar hem sabretti hem de Rab’lerine tevekkül (güvenme) ettiler. (Allah’a güven ve inan)

Asr suresi: Asra yemin olsun ki iman edip salih iş yapan ve birbirlerine hakkı ve sabrı tavsiye edenlerin dışında tüm insanlar, mutlak ziyandadırlar. (Yüzyıla yemin, pekiştirme anlamındadır. Ömür boyu iyi amellerle meşgul olun, birbirinize doğruluğu tavsiye edin, aksi durumda olanlar, ziyanda olacaklardır.) İkazı vardır.

Ayetlere bir bütünlük içinde bakarsanız, içinde sabır kelimesi geçen bütün ayetlerde Allah lafzı da vardır. Sabrın dinî olabilmesi için Allah’ın zikredilmesi gerekir. Allah’ın zikredilmediği sabır kavramı dinî değildir.

Sabırda, Allah’ı hatırlama veya Allah’ı hatırlatma vardır.

Sabırda, Allah’ı anlama ve anlamak vardır.

Olumsuzluklara karşı gösterilen tahammül, metanet, katlanma, dinî anlamda sabır değildir.

Sabırla eş anlamda kullanılan diğer kelime içeriklerinin tamamı kısa süreler için kullanılan mefhumlardır.

Ağrılarından dolayı acı çeken birine, "Biraz tahammül et; geçecek" diye telkin yapılır. Yakını ölen birilerine, "Metanetli olunması, ölenle ölünmeyeceği, hayatın devam ettiği, geride kalanları düşün" denir. Veya önemli bir olumsuzlukta, "Ne yapalım? Katlanacağız." cevaplarını sık duyarız.

Dikkat edilirse bu örneklerde geçen sabır anlamında kullanılan kelimeler, kısa süreli olumsuzluklara karşı kullanılmıştır. Ayetlerde geçen sabır ise kısa süreli olumsuzluklardan çok hayatımızın bütün evrelerini kapsamaktadır. Sabırda, olumsuzluklar karşısındaki tavırların yanında; olumlu durumlar ve nimetler için de sabır istenir. Yani olumlu durumların devamı, fazla verilmiş nimetler için şımarılmaması, israf edilmemesi, infakta bulunulması, kısaca salih ameller işlenmesinde de sabır tavsiye edilir.

Sabır, halk arasında genelde bekleme anlamında kullanılmaktadır. İslam’da dinî terim olarak, bekleme yerine mücadele vardır. Kişi hastalıklara veya olumsuzluklara karşı tahammül gösterirken, beklemeyi tercih etmez; hastaneye gider, istenilen tedavileri uygular. İyileşmek için her türlü mücadeleyi yapar.

Olumsuzluklar karşısında tedbir alarak mücadele etmek, dinî sabırdır. Dua da bir tedbir olmakla beraber, insanlar tarafından yapılması gerekenlerden sonra, Allah’tan sabırla istemedir. Duada da sabır gerekir. İstedim olmuyor! Demek, zamanı beklememektir. Onu en iyi yaratan bilir.

Dinî anlamda sabır, Allah’a inanarak, O’na güvenerek ve O’nun rızasını isteyerek yapılır. Bu sabırda derin bir anlayış, kavrayış içerisinde; gelene, tahammülle mücadele etme vardır.

Olumlu veya olumsuz geleni karşılayarak, düşünme sonrası ne yapacağımıza karar vermek, sabırdır.

Ulema, sabrı imana denk, kemale erme ve sınanma kavramlarıyla bir tutmuştur.

İnnallahemeassabirin. (Allah sabredenlerle beraberdir.) Müslümanların dilinden düşürmediği, her olumsuz durumda söylediği, hatırladığı, inandığı Bakara/153’ten bir bölümdür.

Sabır konusunda aklımıza Hz. Eyüp ile İbrahim gelmektedir. Yine Kur’an’da cömertlik ve sabır sıkça kullanılır.

Hayır ve şer konusunda da Müslümanlar yanılgı içindedirler. Hayrı kendilerinden, şerri Allah’tan kabul ederler. Durum tam tersidir. Allah şer vermez. Şerri yaratmıştır, isteyen alır. Ama hayır, Allah’tandır.

Sabır konusunda da bu yanılgı vardır. Olumlu durumlarda, nimetlerin artmasında Allah akla gelmez, kendimizden biliriz. Olumsuz durumlarda Allah aklımıza gelir. Oysa her iki durumda da Allah aklımızdan sabırla çıkmamalı.

Kısaca: Olumsuzluklarda Allah aklımıza geliyor, tahammül ve sabır gösterirken; Allah’ı yanımızda hissediyorsak, nimette de Allah’ı yanımızda hissetmek ve nimetin de Allah’tan geldiğini kabul ederek hoşnut olmak da sabırdır.

Sabır, Allah’a ulaştırandır. Allah’ın emir ve yasaklarına uymada, gösterilen istek ve tahammüldür. Kurtuluşa ermektir.

Selam ve dua ile...