Lider, bir grup insanı belli amaçlar doğrultusunda harekete geçirmeyi başaran kişidir.

Kitleleri belli bir amaca doğru harekete geçirdikten sonra doğru istikamete götürmek, enerji toplamak için uygun duraklarda mola verdirmek ve nihayet amaç dediğimiz durağa varınca yeni ve daha ileri hedeflere doğru yeniden harekete geçirmek gerekir.

Çoğu zaman bu yolculuklar kısa bir reklam filmi gibi değil, uzun metrajlı bir film gibidir. İçinde dram, hüzün, acı da barındırır, komedi, neşe, zevk ve heyecan da.

Yolculuğun her aşamasında liderin liderlik yetenekleri test edilir. Her aşamayı geçtikçe lider olgunlaşır. Geçemezse etkili bir lider olarak iz bırakmadan unutulur gider.

Liderliğin sürekli olması ve giderek olgunlaşarak etkisinin derinleşmesi için ilke merkezli olması çok önemlidir.

“İlke merkezli liderlik, Stephen R. Covey tarafından geliştirilen bir yaklaşımdır.

İlke merkezli liderlikte daha çok karakter üzerinde durulur. Bunun nedeni, yaratılmak istenen etkinin veya değişikliğin yüzeysel değil, derin olmasıdır.

Karakter; dürüstlük, alçakgönüllülük, bağlılık, ölçülü olmak, cesaret, adalet, sabır, çalışkanlık gibi birtakım temel değerler üzerine kuruludur.

Covey’e göre bunlar etkili yaşamanın temelini oluşturan ilkelerdir ve insanlar bunları öğrenip, kendi temel kişilikleri bütünleştirdiği takdirde, gerçekten başarılı bir hayat sürmektedirler.

Covey, etkili liderliğin temelinde ilkelerin olduğunu savunmakta ve bunların, yerçekimi yasaları kadar, gerçek ve değişmez olduğunu ifade etmektedir.

İlkeler geniş kapsamlı, derin ve temel doğrulardır. Bu doğrular benimsenerek alışkanlık haline getirildiğinde, insanlar karşılaştıkları farklı ve güç durumların üstesinden gelmeyi başarabilirler.

Tersi olursa, insanlar peşinden gittikleri liderin kendisine veya başkalarına karşı dürüst olmadığını gördüklerinde, adaletli olmadığı kanaatine vardıklarında lidere olan bağlılıklarını kaybeder. Ortak amaç olarak belirlenen şeyin aslında liderin şahsi menfaatinin bir aracı olduğuna inandıklarında bazıları yol arkadaşlıklarını sona erdirir.

* * * *

Lider “önce anlamaya sonra anlaşılmaya çalışan” bir alışkanlığa sahip olmalıdır.

“Önce anlamaya çalışmak için insanları dinlemek gerekir. Bu dinleme, kişinin kendisini karşıdakinin yerine koyarak, onun gibi görebilmeyi, duyabilmeyi ve hissetmeyi yani empati kurarak dinlemeyi gerektirir.

Anlamaya çalışarak dinleme sayesinde, lider yol arkadaşları ile ilgili pek çok bilgiye sahip olur. Bu dinleme sürecinde ekibinin düşüncelerini, fikirlerini ve problemlerini öğrenme fırsatı sağlar.

Ayrıca liderin bu yaklaşımı ekibin kendilerine değer verildiğini hissetmesine ve gördükleri ilgiden memnun olmalarına neden olur.”

* * * *

Liderlerin bir başka önemli özelliği sinerji yaratabilmeleridir. Sinerji bir katalizör görevi yaparak, insanları birleştirir ve içlerindeki en büyük güçleri açığa çıkarır. Sinerji yaratmak ilke merkezli liderliğin özüdür.

Sinerji oluşturabilmenin özünde farklılıklara değer vermek vardır. İnsanlar dünyayı olduğu gibi değil; kendi algı ve değerlerine göre değerlendirir. Lider bu gerçeğin farkında olan ve buna göre hareket eden bir alışkanlığa sahiptir.

Lider farklılıklara değer vermek suretiyle bilgisinin artmasını ve vakaların arkasındaki önündeki gerçekleri kavramak imkânına kavuşur.

Böyle yapmazsa, sadece kendi bilgi ve tecrübesi ile yetinmek zorunda kalır ki, bu eksik bilgi ile etkili ve başarılı olması mümkün olmaz. Bu nedenle “liderin farklılıkları önemseyerek sinerji yaratması, onun etkinliğini arttırır.”

* * * *

İster bir şirket yöneticisi ister bir kurumun başındaki kişi ister bir siyasi parti lideri veya STK başkanı, isterse bir aile reisi veya devlet başkanı olsun, yöneticiler liderlik özelliklerine sahip olmalıdır.

Liderin kendisi ve ekibinin performansını en üst seviyeye çıkarması gerekir. Özellikle rekabet şartlarının çetin olduğu alanlarda bu bir zarurettir.

Lider ekibi ile bir empati geliştirmek suretiyle, onları anlamaya çaba göstererek ve sürekli iletişimle onları hedefler doğrultusunda yönlendirmelidir.

Lider uzun vadeli düşünen ve yol arkadaşlarının ufkunu açan geniş bir vizyona sahip olmalı ve bu vizyon ekip tarafından da paylaşılmalıdır.

Lider “örgütün değişim ihtiyacını fark etmek ve değişimi yaratacak güce sahip olmalıdır.” Bu da yetmez, “gerçekleştirilen değişime kurumsal bir kimlik kazandırarak süreklilik sağlamak zorundadır.”

“Etkin lideri ortaya çıkaracak modelin, aynı zamanda örgüt ve örgüt üyelerini de kapsaması gerekmektedir.”

* * * *

Stephen Covey’in “Etkili İnsan” olmak için tavsiye ettiği ilkeleri benimsemek ve alışkanlık halline getirmek için zaman zaman bu ilkeleri gözden geçiririm. Bunu yirmi yıl önce “Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı” kitabını okuduğumdan beri yapıyorum.

Liderlik ettiğim işlerde kendimi veya başka alanlarda liderlik edenleri “ilke temelli liderlik” anlayışı açısından değerlendiririm.

“Her zaman doğruyu söyle; ne dediğini hatırlamak zorunda kalmazsın” demiş Mark Twain.

Aslında etkili liderlik için de çözüm bu kadar kolay.

Her zaman ilkelere ve evrensel değerlere bağlı kalın. Güvenilir olun, faziletlerinizle özenilir olun.

Karakterinizi yerçekimi yasaları kadar gerçek ve kalıcı olan temel değerler üzerine inşa edin.

Bunları başarırsanız sıkıntılar kolay aşılır, yol arkadaşlığı yapanların motivasyonu artar ve krizler fırsata dönüşür.