Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş bugünkü köşesinde Merkez Bankası’nın net rezervine ilişkin yaşanan tartışmayı köşesine taşıdı.
Kasım ayında istifa eden eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak döneminde Merkez Bankası rezervlerinin eksiye düşmesine, muhalefetin tepkisi sürüyor. Öte yandan Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen 22 Şubat’ta yaptığı açıklama ile Berat Albayrak’a destek çıkmıştı.
Alaattin Aktaş bugünkü köşesinde, “Soru: Şu durumda eksi bakiye ya da eksi rezerv olur mu, olmaz mı?” sorusuna yanıt verdi. “Günlerdir süren tartışmalar malum. Merkez Bankası’nın yaklaşık 130 milyar doları usule uygun olmayan bir şekilde, şeffaf olmayan bir şekilde satması ve bu satışın kimlere ve kaç liradan yapıldığının bilinmemesi. Bir bu tartışma var. Bir de bununla birlikte gündemde olan Merkez Bankası’nın net döviz rezervinin eksiye inmiş olduğu gerçeği” diye yazan Alaattin Aktaş, “Bakıyorum tabloya; 2020 sonu itibarıyla varlık-yükümlülük farkı, yükümlülüklere swap da dahil edilmiş halde negatif 46 milyar dolar. Yani bu negatif 46 milyar dolar, eksi rezerv demek. Merkez Bankası’nın net rezervinin eksiye düşmesi yeni de değil” şeklinde yazdı.
Alaattin Aktaş’ın konuyla ilgili yazısının ilgili bölümü şöyle:
“Günlerdir süren tartışmalar malum. Merkez Bankası’nın yaklaşık 130 milyar doları usule uygun olmayan bir şekilde, şeffaf olmayan bir şekilde satması ve bu satışın kimlere ve kaç liradan yapıldığının bilinmemesi. Bir bu tartışma var. Bir de bununla birlikte gündemde olan Merkez Bankası’nın net döviz rezervinin eksiye inmiş olduğu gerçeği.
Aslında gözden kaçan çok temel bir gerçek daha var. Sahi 128 milyar dolarlık döviz satışı da, rezervin eksiye inmiş olması da sağdan soldan veri derlenerek mi hesaplanıyor? Bu hesaplamada kullanılan veriler hangi kuruluşa ait?
Tabii ki Merkez Bankası’na! Veri kaynağı belli. Zaten bu sayılara başka türlü ulaşmak mümkün değil ki...
Merkez Bankası’nın yıllar önce oluşturduğu kısaca EVDS diye bilinen, açılımı “elektronik veri dağıtım sistemi” olan hazine niteliğinde bir veri havuzu var. Yalnızca Merkez Bankası’nın ürettiği değil, hemen hemen tüm kuruluşlar tarafından oluşturulan verilerin topluca bulunduğu bir veri hazinesi...
Yani öyle farklı farklı kaynaklardan veri derlemek için çaba göstermeye gerek yok. Şu meşhur döviz satışı ve rezerv konusu EVDS’de zaten bir şekilde yer alıyor; gören ve görmek isteyen için!
EVDS DİYOR Kİ...
Bugün işin kolayına kaçacak ve size eski Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız’ın bloğunda yer alan tabloyu aktaracağım. Özyıldız çok daha uzun bir dönemin verilerini çıkarmış ama ben son beş yılı aldım. Hakan Özyıldız bloğunda verilere yer veriyor ama yorumu bir anlamda okuyucuya bırakıyor.
Elde veri olduktan sonra yorum yapmak pek zor olmasa gerek.
Bakıyorum tabloya; 2020 sonu itibarıyla varlık-yükümlülük farkı, yükümlülüklere swap da dahil edilmiş halde negatif 46 milyar dolar.
Yani bu negatif 46 milyar dolar, eksi rezerv demek.
Merkez Bankası’nın net rezervinin eksiye düşmesi yeni de değil. Bu köşeyi uzun süredir izleyenler rezervin eksiye düştüğünü neredeyse iki yıldır biliyordu. Bunu yaklaşık iki yıl önce, 2019’un mayısında dile getirmiştik. (Dünya, 13 Mayıs 2019)
KAPIDA MİLYONLUK ARABA VAR AMA...
Merkez Bankası’nın rezervinin eksi olup olmayacağı konusunda bir dizi benzetme yapılıyor, yapılmaya devam ediliyor.
Örneğin evinin kapısında milyonluk araban var. Ama işler çok fena gitmiş, borçlanmışsın; arabayı satsan bile borçlarını kapatamıyorsun.
Şimdi desen ki "Kapıdaki arabama bak, pırıl pırıl, milyonluk, durumum gayet iyi”, yalan söylemiyorsun, başın ağrımaz.
Ama deseler, “Peki kardeşim, sat şu pırıl pırıl şahane arabanı da borcunu kapat” kapatamazsın ki...
HİÇ BORÇ ALMASAK ÖDEMEMİZİ YAPABİLİR MİYİZ
Hakan Özyıldız’ın oluşturduğu bir diğer tabloyu yorumlamaya teorik bir durumun gerçekleştiği varsayımıyla başlayalım:
“2021 yılında hiç dış borç almasak, elimizdeki döviz kamunun borcunun ödemeye yeter mi?”
Dedim ya bu teorik bir durum. Mutlaka borç alınacaktır; şöyle ya da böyle...
2021 Yılında kamu ve Merkez Bankası toplam 63 milyar dolar borç ödeyecek.
Peki eldeki döviz ne kadar? Görünürde 93 milyar dolar rezerv var. Ama bundan 56 milyar dolarlık swap yükümlülüğünü düştük mü kalan döviz 37 milyar.
Kamunun ödemesi 63, eldeki döviz 37 milyar; adeta bozdur bozdur harca! Ne olacak bu 26 milyar dolarlık açık!
Daha özel sektörün 126 milyar ödemesi var, o orada duruyor.
Elbette kamu da, özel sektör de borç bulacak, başka çare yok. Ama tablo böyleyken, biz mızrağı çuvala sokup sakladığımızı zannederken, bu verileri dünya alem bilmiyor olabilir mi! Bu koşullarda bize öyle yüzde 2 ile yüzde 3 ile borç verirler mi!”