Belediye gelirleri neden vatandaşa hizmet için harcanmıyor?

İddialı bir laf değil mi? İspat edemezsem duman ederler beni. O halde meramımı anlatmaya çalışayım.

Öncelikle hatırlatma yapmak istiyorum. Artık yerel seçimler dönemine girdik. Her parti kendi belediyelerine yönelik güzellemeler yapacaktır. Elimdeki bilgi ve belgelerle sorgulamalar yaparak sürece katkı koyacağım.

Takipçilerim bilir. Türkiye’de 30 BB - Büyükşehir, 51 il, 922 ilçe, 388 belde belediyesi dahil 1.391 belediye, 33 bağlı kuruluş (Su ve Kanal idareleri + İETT+ EGO+ ESHOT) ve her belediyede en az bir personel şirketi olmak üzere toplam sayısını kimsenin bilmediği, bana göre 4.000 civarı BİT - Şirket + İştirak var. İddiamı kanıtlamak için hepsini ele almayacağım. Ancak 30 BB ve 33 bağlı kuruluş üzerinden bilgileri paylaşarak, kararı sizlere bırakacağım. Kitabımda her belediye ve bağlı kuruluş bazında ayrıntılı tablolar olacak. Bu bilgileri bile hiçbir yerde bulamazsınız. Anlamayı kolaylaştırmak için şöyle bir tablo hazırladım; (x1.000)

2018’den 2021 yılına kadar yaşadığımız Covid-19 salgının etkileri özellikle Su ve Kanal idarelerinde (Bağlı kuruluş) olumsuz etkisini göstermiştir. Belediye gelirleri bu dönemde (C-1’de) %74,54 artarken, (C-3’de) Bağlı kuruluşların geliri %40,50 artmış. Telafi için kamuya olan borçlarının %115,58 arttığını (E-4) görüyoruz. BB’leri bu dönemde kamu borçlarını %27,99 azaltmış. Tek başına İBB 2.983.536.000 TL ödeme yaparak tabloyu etkiliyor olsa da, kamu borçlarının azaltılması yönünde bir anlayış olduğunu görüyoruz.

Her defasında bankaların kredi vermediğinden yakınan sayın İmamoğlu haklı görünüyor. (F) sütununda BB Banka borçları %8,08 artarken, İBB’nin banka borcu yaklaşık 500.000 TL azalmış. Ancak, İBB yurt içinden sağlayamadığı kaynağı dış krediyle kapatınca, dış borcu 2021’de 20 milyar TL artarak 32.279.681.000 TL olmuş. İzmir BB dış borcu da 2.710.834.000 TL’den 8.167.220.000 TL’ye çıkınca, (G-6)’da gördüğümüz gibi, belediyeler ve bağlı kuruluşlarının Dış borçları %182,14 artışla 33.483.150.000 TL olmuş. Tabii ki bu borçlar o günkü kurlardan hesaplanmış. Döviz fiyatlarının olağanüstü arttığı günümüzde kur farkları nedeniyle yaklaşık 100 milyar TL civarında sadece BB’nin Dış borcu olduğunu söyleyebiliriz. Gelir TL olup, borçlar döviz karşılığı olunca karşımıza böyle bir tablo çıkıyor.

Salgın etkisiyle gelirleri azalan Bağlı kuruluşların, kamu borçları yanında Banka kredi ve Dış borçları da aşırı şekilde yükselmiş. Kur farkı kaynaklı artışlar ile enflasyon artışı sonucu; banka faizleri artışı, salgın döneminde vatandaşın azalan gelirleri/ düşen ödeme gücü, Hazine paylarının azalması da eklenince, faizle kaynak temini ihtiyacını doğurmuş. Kamuya olan borçların ertelenerek faizli borç haline gelmesi ve elde edilen gelirlerle kredi geri ödemeleri yapılamazken, faizli borçlar katlanmış ve faiz ödemeleri artmış.

2018’de (B-1) belediyelerin gelirleri 56,4 milyar TL, (H-1) toplam borçlar 50,3 milyar TL olsa da, 2021’de 98,3 ve 77 milyar TL olarak gerçekleşmiş. BB’nin borçları oransal olarak azalırken, Bağlı kuruluşlar (B-3) 24,5 milyar TL gelire karşılık 18,7 milyar TL borçlanmış. Ancak 2021’de borç toplamı 34,7 milyar TL’ye çıkarken, 34,5 milyar TL olan gelirleri az farkla da olsa aşmış.

BELEDİYE ŞİRKETLERİ

Belediye gelirlerinin harcandığı bir başka önemli kalem de BİT ve iştiraklere yapılan sermaye artışları ile GYG - Genel Yönetim Giderleri ve YKÜ - Yönetim Kurulu Üyelerine yapılan huzur hakları ödemeleridir. En fazla üç kişinin imza yetkilisi olduğu bu şirketlerde 9-19 kişilik YKÜ atanmasının mantığı olabilir mi diye sorabilirsiniz. Bana sormayın lütfen!

2018’den 2021 yılına şirket sayısı yüzde 29 artışla 245 olurken, 6.502.677.000 TL sermaye artışı için (D-9) harcanmış. YKÜ sayıları (C-8) 1.478 kişiden 1.722 kişiye çıkmış. Kişi başı 10.000 TL ödense, yıllık 200 milyon TL civarı gider var. Buna üst yöneticiler ve danışmanlara da ödenen ücretler ile menfaatler dahil değil. İBB’nin tüm şirketleri 2018’de yaklaşık 1 milyar TL kar ederken, GYG de 1 milyar TL civarındaydı. 2021’de GYG 1,5 milyar TL olurken 2,4 milyar TL kâr etmişler.

İBB şirketleri bu dönemde karlılıklarını yükseltirken, diğer BB’leri için aynı şeyi söyleyemiyoruz. Dolasıyla ciddi ölçüde gelir düşüklüğü nedeniyle yüzde 90 şirket zarar etmiş ancak bazı istisnalar dışında kimsenin aklına YKÜ sayılarını düşürmek gelmemiş. Sadece 30 BB’ni konuşuyoruz. Geride 1.361 belediye ve şirketleri var. Hiçbir yerde sektör olarak geçmese de, bence Türkiye’de güçlü bir YKÜ sektörü var!

NORM KADRONUN ÜZERİNDE PERSONEL ÇALIŞTIRMA 

Yaptığım araştırmalarda yüzde 90 belediye norm kadro toplamından çok daha fazla personel çalıştırıyor. Daha doğru bir ifadeyle norm kadroyu ciddiye alan yok. 696 KHK’lı personel sayısı norm kadro toplamından fazla olan belediye sayısı az değildir. Hatta norm kadro işçi sayısını sıfırlayıp, tamamıyla 696 KHK’lı çalıştıran İzmir ve Ankara BB bağlı kuruluşları var.

Yasaya göre personel maliyetleri; bir önceki yıl gelirinin yeniden değerlendirme oranıyla çarpımı sonrası çıkan tutarın %30’nu geçemez. Ortalama yüzde 25 alıp, kabaca 2018 ve 2021 yılları geliri üzerinden hesap yaparsak;

2018’de 14.092.189.750 TL, 2021’de 24.595.990.750 TL personel gideri için harcanmış diyebiliriz.

SONUÇ

İç ve dış kredi borcu geri ödemesi ile faiz giderleri, BİT ve iştiraklere sermaye olarak aktarılan kamu kaynakları ve norm kadro üzerinde personel çalıştırarak yapılan aşırı personel harcamaları sonrasında, vatandaşa hizmet için kalanları da siz hesaplayıverin gari!

Tabii ki buna liyakatsiz başkan ve üst yöneticileri ile olmayan geliri harcamaya kalkan, bütçe disiplininden bir haber olmayı da ekleyebiliriz. Örneğin 2018’de sadece dört BB, 2021’de 23 BB gelir - gider farkı pozitif. 33 bağlı kuruluştan 2018’de iki, 2021’de 12 kuruluşun gelir- gider farkı pozitif.

Parti ayırımı yapmadan liyakatli başkan ve üst yöneticilerce yönetilen, şeffaflık ve hesap verebilirliği içselleştirmiş belediyeler ile daha ne yaptığını bilmeyen ve yasalardan haberi olmayan her partiden belediyeler var.

Saygılarımla...