Belediyelerde yemekhane hizmetleri ve yemek bedeli ödenmesi

Eski bir asker olarak ben de subay- astsubay-üst subay ve general orduevleri ayrımını onaylamıyordum.

AK Parti bu konuda biraz taraflı da olsa doğru bir hamle yaparak, ayrımı kaldırdı. Artık tüm orduevlerine askeri kimlik kartı olan her rütbeli ve emekli asker rahatlıkla girip yemek ve konaklama hizmeti alabiliyor. Tek istisnası var. Bilmem kaç yıl önce 1- 2 orduevi ve askeri kamp varken çıkartılan yönetmeliğe göre müstafi (istifa etmiş) subay ve astsubayların, artık neredeyse her garnizonda bulunan orduevleri ve/ veya misafirhanelerde, kamplarda konaklaması yasak. Eğer yabancı misyon-askeri personeli, siyasetçi, bürokrat, emekli de olsa askeri personelin damadı-çocukları- gelinleri ile Sayıştay-Maliye-İçişleri vb. bakanlık denetçisiyseniz kalabiliyorsunuz. Neymiş efendim! Genel Kurmay izin verirse kalınabiliyormuş. Geçin bunları. Gece gitmişsin Ankara’ya ve Orduevi'nde kalmak isteyen bir müstafi subay- astsubay o saatte Genel Kurmay'dan yetkili kişiyi nasıl bulsun? Mesai saatinde bile ulaşmaz zorken.

Konumuz belediyelerde özellikle yemek hizmetleri olduğu için bu konuyu bir kenara koyarak devam edelim.

Malumunuz olduğu üzere Belediyelerde şu kategorilerde personel çalışıyor;

- Norm kadroya tabi memurlar

- Norm kadroya tabi işçiler

- 696 sayılı KHK- Kanun Hükmünde kararnameyle kurulmuş personel şirketlerinde çalışan işçiler

- Sözleşmeli personel

- Geçici sözleşmeli personel

- Uzmanlar

- Taşeron şirketlerin işçileri (Unuttuklarım olabilir.)

Hani sayın Meral Akşener ve Kemal Kılıçdaroğlu açıklamalarında öğretmen kadro ve görevlendirmeleri için eleştiride bulunuyor ya! Neden belediyelerde de benzeri bir ayrışmanın yapıldığından bahsetmezler anlamak zor. Elinizi tutan mı var? İlle de iktidar olmanız gerekmez, buyurun belediyelerinizde uygulayın ki vatandaş görsün.

Laf açıldığında; şubeleri- organizasyonlarının parçası olmayan, görev ve sorumluluk alanları dışında olsa da sahiplendikleri YEREL YÖNETİMLERİ, sanki amiriymiş gibi talimatlarla yönetmeye kalkıp, “Ücretler en az şu kadar olsun, sosyal yardımları artırın, kış gününde kimse yatağa aç girmesin” vb. söylemlerle siyaset yapmak işlerine geliyor. Halbuki İL- İLÇE- BELDE başkanları üzerinden yapacakları etkin çalışmalarla, Yerel Yönetim çalışmalarına destek verip YERELDE KALKINMA ve YERELDEN KALKINMA POLİTİKALARI oluşturmak asıl görevleri değil mi?

O kadar sorun var ki Belediyelerde bir türlü sadede gelemiyoruz. Ancak bu hatırlatmaların da çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Konu çok derin ve detaylı. Kalem, kalem gidersek yeni bir kitap yazmak zorunda kalırım. O nedenle, yetkili ve sorumlu kişilere katkıda bulunabilmek ve uygulamalardaki yanlışlıklara dikkat çekebilmek için Sayıştay denetimlerinin özetini çıkardığım BELEDİYELERDE SİSTEMATİK HATALAR VE ÇÖZÜMLER kitabımdan alıntılar yaparak, bir nevi Sayıştay içtihadı niteliğinde konuyu anlatmaya çalışacağım. Sade vatandaş için biraz karışık gelse de ilgililer, ilgili oldukları halde ilgisiz davranan siyaset kurumunun dikkatini çekeceğinden eminim.

Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği Md. 2; Yemek yardımından 657- DEVLET MEMURLARI KANUNU göre memurlar yararlanabilir. 2014 Bütçe Kanunu ekli E Cetveli 36 No uyarınca yemek maliyetinin en az 1/3’ü memurlardan alınır. Sürekli işçi kadrosunda sözleşmeli ve hizmet ihalesiyle alınan personele yemek yardımı mevzuata aykırıdır. Yemek maliyetinin tamamı yemek servisinden faydalanan ilgililerden alınması gerekir. Md. 3; “Yiyecek yardımı yemek verme şeklinde yapılır. Bu yardım karşılığında nakden bir ödemede bulunulmaz.”

Maliye Bakanlığı KDV Tebliği; “2.3.Kamu Kuruluşlarınca Personele Sağlanan Hizmetler” 3065- KDV KANUNU Md. 1.3.g; “Kurum ve kuruluşların ticari, sınaî, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri KDV’ne tabidir. Kışla kantini, kamu misafirhane, kreş, yemekhane, eğitim ve dinlenme tesisleri işletilmesi veya yönetilmesi kâr amacı taşımayıp ticari faaliyet kapsamına girmediğinden, münhasıran ilgili kurum ve kuruluş mensuplarına hitap etmeleri şartıyla vergiye tabi tutulmaz.”

193- GVK- GELİR VERGİSİ KANUNU “Ücretlerde” Md. 23.1.8; “Hizmetlilere işverence yemek verilerek sağlanan menfaatler GV yönünden istisna olup, nakdi yemek bedeli ödemesi ile menfaatler ücret olarak vergilendirilir.”

5510 ve GSS göre çıkarılan İşveren Uygulama Tebliği Md. 7.1.1; “Yemek Paraları (Yardımı)” “Sigortalılara yemek parası adıyla yapılan ödemeler, işyeri veya müştemilatında işverence yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısına göre 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin %6’sının, yemek verilecek gün ile çarpılması sonucu bulunan miktarı, prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmaz, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir.”

5393- BELEDİYE KANUNU Md. 49.3 “Görevlendirilen sözleşmeli personel, vize hariç 657/ Md. 4.B göre istihdam edilenlerle aynı hükümlere tabidir. “Gelecek yıllara yaygın hizmetler.” Md. 67 ile hangi işlerin ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebileceği tek tek sayılmış; “….. meclis ve karar yetkilisi onayıyla.. park, bahçe, sera, refüj, kaldırım, havuz bakımı ve tamiri, araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri, makine- teçhizat bakım ve onarım işleri, bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri, sağlıkla ilgili destek hizmetleri, fuar, panayır ve sergi hizmetleri, baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler, kanal bakım ve temizleme, alt yapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç sökme-takma işleri ile ilgili hizmetler, toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri, sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.”

5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU “Ertesi Yıla Geçen Yüklenme” Md. 27; “Niteliği gereği malî yılla sınırlı tutulamayan ve sürekliliği olan ertesi yıla geçebilecek yüklenmeler, üst yönetici onayıyla, her işin bütçede öngörülen ödeneğinin %50’sini, izleyen yıl haziran ayını geçmeyip 12 ayı aşmamak üzere; a) TSK’nin bakım, onarım ve imalat işleri. b) Yiyecek, yakacak, akaryakıt, madeni yağ alımı. c) Temini ve korunması güç ilaç, aşı, serum ve tıbbi sarf malzemeleri. d) Süreli yayınlar, taşıma, koruma, güvenlik, temizlik ve yemek hizmetleri vb.”

SGK 2009/ 37 Genelge sayı 2.2.9; 657/ Md. 4.B göre geçici sözleşme ile çalışanlar, 5510- SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU Md. 4.1.a kapsamında sigortalı işçi sayılır.

Belediye ve bağlı kuruluşlarında çalışan sözleşmeli personele temelde üç çeşit ödeme yapılır; Sözleşme ücreti, Ek ödeme ve Sosyal denge ödemesi. Sözleşme ücreti prime esas kazançtır. 375 KHK Ek Md. 9 ile istisna var, prime esas kazanca dâhil edilmiyor. Sosyal denge tazminat ödemesi 375 Ek Md. 15’de düzenlenir. (Bakınız yemek yardımından bahsetmiyor.

5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU Md. 50; “Tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi gerekir..” şeklindeki düzenleme uyarınca, yemekhane gelir/ gideri muhasebeleştirilerek raporlanması gerekir.

30.12.2005/ 26039 RG Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca İşletilen Sosyal Tesislerin Muhasebe Uygulamalarına Dair Esas ve Usuller Md. 4; “Yemekhaneler de sosyal tesis sayılır. Yemekhane mali iş ve işlemleri muhasebesi: *İdareden bağımsız sosyal tesis faaliyetleri, belirli dönemlerde idareden ayrı raporlanır. Md. 5; “Tesis varlık ve kaynakları, gerçeğe uygun ve saydam muhasebeleştirilir.” Md. 7; “Gayrisafi hasılatı 500.000 TL’yi aşmayan sosyal tesisler, işletme defteri tutar.” Md. 12; “Faaliyet dönemi sonu mali tablolar idareye gönderilir, başka sosyal tesislerin tablolarıyla konsolide edilir.”

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tebliğinde ise, “…fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyüklerde günlük asgari ücretin %6’nın yemek verilecek gün sayısı ile çarpılmasıyla bulunacak miktar, aylık sigorta primine esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacağı” belirtilmiş. Ayrıca çalışana ödenen yemek ve yol bedeli, sigorta prim tablosunda gösterilmeli.

Hizmet Alımı İşleri Fiyat Farkı Kararnamesi “Asgari Ücret ve Diğer İşçilik Maliyetindeki Değişiklikten Kaynaklanan Fark” Md. 8; “(c) …(Yürürlükten kalkan) 506- SOSYAL SİGORTALAR KANUNU Md. 77.2 göre sözleşmede öngörülen ücret ekleriyle, işverence karşılanan sosyal sigorta primive işsizlik sigorta primi toplamında ki fark, (a, b ve c bentleri toplamı), 506 göre işveren nam ve hesabına Hazinece yapılacak ödemeler de dikkate alınıp, Md. 7’de ki esaslar uygulanmaksızın ödenir veya kesilir.” Md. 8.c gereği hizmet alımı işinde, iş süresi boyunca günlük tek bir yemek bedeli öngörülüyorsa, yılın ikinci yarısında asgari ücret artınca, sigorta primine esas yemek bedelinden istisna edilecek tutar da artar, dolayısıyla yüklenicinin sigorta prim maliyetinde azalma olur. Bu durumda fiyat farkı kesintisi yapılması gerekir.

Bu mevzuat açıklamalarına göre Sayıştay tarafından bulunan hataları ve örnekleri aşağıdaki tablolarda paylaşıyorum;

Muhasebe hataları açısından bazı örnekler;

Yani belediyeler kendilerine göre pratikler ve kurallar oluşturmuşlar.

Sosyal denge tazminatları içinde yer almaması ve kanunen koyulmuş limitlere göre ödeme/ yararlandırmalar yapılması gerekmesine rağmen, ülkemizin enflasyonist piyasa koşullarında yetersiz kalan limitleri personel lehine düzeltebilmek için yönetimler ve sendikalar toplu sözleşmeler ve sosyal denge tazminatlarına dayanarak, zimmet suçlamasıyla muhatap olmayı da göze alarak artışlar/ iyileştirmeler yapmayı tercih etmişler/ ediyorlar. Keşke sorumluluk makamında olan muhalefet dahil siyasetçiler gidip dinleseler de, kendi kurullarında görüşerek, iktidara geldiklerinde bu ve benzeri karmaşık sorunlar hakkında ne gibi düzenlemeler yapacaklarını planlayıp seçmenle paylaşsalar. Yoksa iktidara gelince komisyon kurup, 3-4 sene komisyonun kararını bekleyip de, bir sonraki seçimde tekrar iktidar olursak çözeceğiz, yapacağız, halledeceğiz demeseler.

Bu karmaşadan kurtulmak için seçilen yollardan birisi de yemekhaneleri kaldırıp personele yemek bedelini nakit ödemek. Bu durumda mevzuat GV- Gelir Vergisi kesilir diyor. Kesmeyen varsa yandı.

Bir de şöyle sorun var. Memur, işçi, sözleşmeli ve yöneticilere farklı yemek ücretleri ödeniyor. Bilmiyorum aldığı ücrete göre ödeyen var mı? Mevzuata bakarsan asgari ücrete oranlamış.

Siyasi irade en başta da verdiğim orduevleri örneğinden yola çıkarak, kişiyi/ bireyi esas alan düzenlemeler yaparak, işçi- memur- sözleşmeli- uzman vb. ayrımları yapmadan, insani temellere dayalı bir çözüm getirerek bu işleri düzenlemelidir. Memurun midesi ile işçinin midesi farklı değildir. Sağlıklı bir çalışma performansı için alacakları kalori sınırını kimse kafasına göre belirleyemez/ belirlememeli. Madem ki hizmette performans isteniyor, o halde ayrım yapmadan, uygun çalışma koşulları ile en temel ihtiyaç olan beslenme konusunda sorumluluğunuzun gereğini yapın kardeşim. Bu karmaşık mevzuat nedeniyle samimi ve personel lehine çözümler üretip, şahsi olarak zimmet suçuyla yargılananları kurtarmak da siz siyasetçilerin görevidir.

İstisnalar olmaz mı? Tabii ki olur. Bazı tehlikeli işlerde çalışanlara yoğurt verilmesi, ek beslenme tayınları çıkartılması, Zabıta gibi çift vardiya çalışmak zorunda kalanlara, büro hizmeti ve dışarıda çalışanlara ek kumanya ve/ veya yemek bedeli ödenmesi gibi ayrıcalıklar sağlanabilir.

Bu yazımdan sonra siyasi partiler belediyelerde İnsan Kaynakları ve Mali İşler Müdürlerini dinlesin. Bakalım Sayıştay ilamları ve yargı yoluyla kendisine zimmet çıkartılmayan kaç müdür var? Bir hatırlatma yapalım. Eğer belediye başkanları bu kararları uygulamayıp, tahsilatları ilgili personelden zamanında yapmazsa, görevden ayrıldıktan sonra şahsi borç hanesine yazacağı için malına, maaşına haciz gelecektir. Demedi demeyin.! Hiçbir iyilik bu ülkede cezasız kalmaz.!!

Ramazan’da halka iftar çadırı kurup binlerce öğün yemek vermek, sosyal yardıma muhtaç ailelere ayni olarak yemek yardımı yapılmasını hoş gören iktidarıyla, muhalefetiyle tüm belediyeler ve İÇ-DIŞ deneticiler, neden personele verilen yemek bedelleri ve/ veya hizmetleri konusunda titizlik gösterip, sorumlular için zimmet çıkartıyor? Tamam, onlar da mevzuatlara göre görevlerini yapmak zorundalar ama yok KDV içinde kaydetmiş, yok GV’den istisna etmemiş vb. suçlamalarla uğraşmak yerine, bu fakirin dile getirdiğinden çok daha fazlasını yaparak, en basit ve sade olarak mevzuatın yeniden düzenlenmesi ve bir devlet kurumu olan belediyeler ile tüm kamu kurum ve kuruluşlarındaki kadrolu, kadrosuz, sözleşmeli, geçici sözleşmeli ayrımı yapılmadan devlete hizmet eden personele, en uygun beslenme olanakları sağlanarak, bu işle meşgul olan siyasetçiler/ sorumlulara da kötü niyetli olanlar hariç, zimmetle suçlanma koşullarının giderilmesi yönünde gerekli önerileri yaparak hizmet edebilirler.

“Belediyeciliği biz biliriz, yerelde kalkınma bizim işimiz” gibi iddiası olanlar önce kamu ve yerel yönetim personeline olan görevlerini ve sorumluluklarını hakkıyla yerine getirmek zorundadırlar diye düşünürüm.

Sevgiler ve saygılar sunuyorum...