Marmara Denizinde görülen müsilaj (deniz salyası) sorunu çabucak gündemden düştü. Yüzeydeki görünen müsilajın temizlenmesiyle sorun çözüldü algısı hâkim oldu.
Oysaki konunun uzmanı bilim insanlarına göre durum düşündüğümüzden de vahim.
MAREM adı verilen bir proje ile müsilajın oluşumu, son durumu ve ekosisteme bıraktığı etkileri araştırılıyor. Projenin ekip lideri Hidrobiyolog Levent Artüz “Müsilaj'ın olduğu gibi Marmara Denizi’nde durduğunu ama şeklinin farklı olduğunu” söyledi. "Bundan sonraki felaket müsilajı aratacak nitelikte olacak" dedi.
Levent Artüz’ün teşhisi şöyle: “Asıl sorun Marmara Denizi'nin kirletilmesidir. Seneye daha farklı daha büyük bir şey yaşanacaktır. Ondan sonra daha büyük olacaktır ve bu böyle katlanarak gidecektir. Denizi kirletmeye devam ederken farklı bir sonuç beklerseniz çok yanılırsınız.”
Daha şimdiden biyoçeşitlilik açısından felaketin boyutu dehşet verici: “2018’de bir izleme istasyonunda 250'e yakın tür tespit edilirken, bu sene yapılan çalışmada 21 adet farklı tür tespit edildi.” Yani 3 yıl içinde 229 canlı türü yok olmuş durumda. Bu sene Marmara’dan balık üretimi sıfıra yakın olacak. “Şu anda Marmara'da hasta istavritlerden başka hiçbir şey yok.”
Sonuç bu. Ama Levent Artüz’ün belirttiği gibi sorunun sebebi daha da ilginç.
“1989 yılında bir cin fikir icat edildi. O zaman 'atıkları arıtmadan' Akdeniz'den gelip Karadeniz'e giden alt akıntıya deşarj edilirse atıklar hem seyrelir hem de olduğu gibi Karadeniz'e gider dendi. Ve bu cin fikir o tarihten itibaren uygulamaya sokuldu.” Marmara Denizi'nin Akdeniz kökenli alt akıntısı konveyör (taşıyıcı bant) olarak kullanılıyor.
“Bu yöntemle yıllardır Marmara Denizi’ni atık deposu haline getirdik, foseptik çukuru gibi davrandık, kirlilikten hasta ettik.”
Marmara için ikinci ölümcül darbe Dünyanın en kirli kabul edilen akarsularından birisi olan Ergene Nehri'nin taşıdığı kimyasal atıkların arıtılmadan Marmara Denizi’ne basılması oldu. “Ergene Havzası Koruma Planı” çerçevesinde Ergene atıkları 70 kilometrelik bir kolektör hattı ile karadan yaklaşık 4,5 km açığa, denizde yüzeyden 47,5 metre derinliğe taşınıp Kasım 2020’de Marmara Denizi’ne deşarj edilmeye başlandı.
Atıkların arıtılmadan boşaltılması Marmara’yı bitirdi, Karadeniz ve Ege Denizi için de risk haline geldi.
“Biz elimizdeki kaynakları çok hoyratça kullanıyoruz. Düşünün dünyanın en kirli akarsuyu olan Ergene'nin taşıdığı tüm pisliği Marmara denizine veriyorsunuz. Dünyada böyle bir şey yapan başka bir ülke yok.”
Gerçekten bu ay içinde Karadağ (Montenegro)’da gördüğüm Adriyatik kıyıları ile Makedonya Ohrid Gölü ile Sırbistan ve Bosna -Hersek’teki nehirlerin pırıl pırıl sularına ve temizliğe imrendim. Her ne kadar “oralarda nüfus ve sanayileşme az olduğu için kirletmemişlerdir” desek de bizim cin fikir çözümlerimizin yarattığı felaketleri görmezden gelemeyiz.
Evsel ve sanayi atıklarının her bir gramının ileri arıtma teknikleri kullanılarak zararsız hale getirilmesi mümkün. Ancak bunlar pahalı ve gösterişi olmayan yatırımlar. Yollar, AVM’ler, havalimanları, hastaneler gibi seçim kazandıran yatırımlar değil. Bu yüzden bizi yönetenler cin fikir çözümlerle vaziyeti idare etmeye çalışıyor.
* * *
CİN FİKİR ÇÖZÜM ÖRNEKLERİ
Binali Yıldırım’ın Ulaştırma Bakanı olduğu dönemde mevcut altyapıyı değiştirmeden “hızlandırılmış tren” uygulaması başlatması bir cin fikir çözümdü. 22 Temmuz 2004’te yaşanan ve 41 kişinin hayatını kaybettiği Pamukova tren kazası böyle cin fikir çözümlerin felaket yaratacağını gösterdi.
“Hızlı tren” yerine, “hızlandırılmış tren” uygulamasını devreye sokan Binali Yıldırım, “kazanın sorumlusu virajda 80 yerine 130’la giden direksiyonu kullanan arkadaştır” dedi.
* * *
Ekonomide en büyük cin fikir “enflasyonu, faizi ve kurları birlikte düşürme” fikridir. “Faiz enflasyonun sebebidir” tezini ispatlamak ve bu dahiyane cin fikri uygulamak için Merkez Bankası'nın 128 milyar dolar rezervini satıp heba ettiler. Şimdi eksi rezervi sıfıra yaklaştırmak için tefeci faizleriyle 2-3 milyarlık partilerde borçlanma yapıp seviniyorlar.
Ünlü ekonomist Daron Acemoğlu ekonomimiz için “kolay bir çözüm yolu yok” diyor. “İlerlemenin en iyi yolu kurumları geliştirmek, sermayeye güven vermek ve kurumsal sektörü yeniden yapılandırmaktır” diyerek cin fikirleri değil, zor yolları tavsiye ediyor.
* * *
AKP iktidarının ilk döneminde terörü bitirmek için de bir cin fikir ortaya attı. Terör örgütü ile müzakere ederek, onların isteklerini yerine getirerek terörün biteceğini düşündü. Müzakereye aracı olarak görevlendirdikleri “terör örgütünün meclisteki uzantısı” partinin eşbaşkanı “seni Cumhurbaşkanı yaptırmayacağız” deyince yaptıklarının yanlışlığını anladılar. Silahlanmasına ve örgütlenmesine göz yumdukları teröristlerle “hendek savaşları” yapmak zorunda kaldık. 793 güvenlik görevlisini şehit verdik.
* * *
“Kardeşim Beşar Esad” ile dostluk süreci de, “katil Esed” söylemi ile “Şam’da Emevi Camisinde namaz kılma” sloganlarıyla Suriye iç savaşına müdahil olmak da böyle bir cin fikir çözümdü.
Sonuç güneyimizde terör örgütü hiç istemediğimiz bir devlet kurmakta. 5 milyondan fazla Suriyeli sığınmacının ekonomik külfetini üstlendik ve sosyo-kültürel sorunlarıyla boğuşmaktayız.
* * *
Önce “Cemaat ile iş birliği” ve 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası “FETÖ ile mücadele” de birer cin fikir eseridir. Bu krizi fırsata dönüştürüp tek adam rejimine geçiş ise en dahiyane cin fikirdir.
****
Kıbrıs’ta rahmetli Rauf Denktaş’ı devreden çıkarıp “yes be annem” dediler. KKTC’yi Rumlar'a teslim ederek sorunu çözme anlayışı da bir cin fikir çözümdü. Bereket Rumlar referandumda “hayır” dedi de Kıbrıs’ı kaybetmekten kurtulduk.
* * *
AKP dönemine dair daha çok cin fikir çözümler ve yarattığı felaketleri sayabiliriz. Özellikle kamu ihaleleri ve dev Yap-İşlet-Devret (KÖİ) projelerindeki cin fikirler akıl almaz boyuttadır. Şehir Hastaneleri yapıp, çalışmakta olan çoğu yeni hastaneleri kapatmak bir cin fikirdir. Bazı şehirlere uçak kalkmayan havalimanları yapmak, hele hele Atatürk Havalimanı pisti üstüne, ihalesiz acilen hastane yaptırmak süper cin fikirdir.
Devlet adamı vasfı taşımayan siyasetçilerin ülkenin başına sardıkları belaların temelinde hep bu cin fikir çözüm zihniyeti bulunmaktadır. Marmara Denizini öldüren de Türkiye’yi yaşanmaz kılan da aynı zihniyettir...