Partili Cumhurbaşkanı Erdoğan Karadeniz’de bulunan toplam doğalgaz rezervinin 710 milyon metreküpe ulaştığını ve bunun değerinin 1 trilyon dolar olduğunu söyledi.
Bu bilginin "yanlış" olduğunu söyleyenler hemen yaylım ateşine tutuldular. "Siz ülkenizi sevmiyorsunuz" suçlamasına maruz kaldılar.
Oysa böyle teknik olayların yararı veya zararı rakamsal olarak hesaplanabilir. Bu rakamlar da tartışılmaz bir gerçeği ortaya koyar.
Ortada açık bir hesap hatası var. Öncelikle rezervin tamamının kullanılması imkânsız. Uluslararası yayınlarda bu alandan 100 milyar metreküp gaz çıkarılacağı yazılmakta imiş. Bunun değeri Botaş’ın konutlara satış fiyatıyla hesaplanırsa 22 milyar dolar ediyor.
Ama rezervin hepsi çıkarılabilse bile 710 Milyon metreküp gazın piyasa değeri 150 Milyar dolar mertebesinde.
Cumhurbaşkanı'na böyle hatalı bir hesap verildiyse ve Cumhurbaşkanı aldatıldıysa O’na bu bilgiyi verenlerin niyeti veya kalitesi sorgulanmalı.
Yok olmaz ya, teorik olarak, ikinci ihtimal Cumhurbaşkanının kendisine verilen bilgiyi bilerek abartmış ve gazın değerini “1 trilyon dolar” olarak kamuoyuna duyurmuş olmasıdır.
Bulunduğu söylenen gaz rezervinin tamamı kullanılabilse, Türkiye’nin 10-12 yıllık ihtiyacını karşılar. Halen yılda 13-15 milyar dolarlık doğalgaz alıyoruz.
Netice 150 Milyar dolar da az bir para değil. 1 Trilyon dolar diye manşetlerden duyurulmasına gerek yoktu.
* * *
İLK HESAP: KÂRLI DEĞİL
Şimdi böylesine teknik ve rakamlarla konuşulması gereken bir konuyu bile sloganlar üzerinden tartışıyor olmamız gerçekten üzücü.
Fatih Altaylı gerçek bir gazetecinin yapması gerekeni yaptı ve iki farklı görüşteki uzmandan aldığı bilgileri Habertürk’teki köşesinde yazdı.
İlk değerlendirmeyi yapan konunun uzmanı Ali Arif Aktürk uluslararası yayınlarda yazılan bilgileri esas almış.
Buna göre bu sahada 2024 yılında başlayacak doğalgaz ticari üretimi 2025-2030 yılları arasında en verimli haline gelip günde 10 milyon metreküpe ulaşacak. 2031 yılından itibaren verim düşmeye başlayacak 2057’ye kadar üretim azalarak devam edecek. Bu yıla kadar çıkarılacak toplam doğalgaz miktarı yaklaşık 100 milyar metreküp olacak.
Karada kurulmakta olan Gaz İşleme Tesisinin günlük kapasitesinin 10 milyon metreküp olması bu bilgiyi doğruluyor. Demek ki Karadeniz’den çıkarılacak olan doğalgazın kıyıya bağlanacağı noktada yapılan tesisten yılda en fazla 3 milyar 650 milyon metreküp doğalgaz alınabilecek.
Uzman neden uluslararası yayınları esas alıyor?
Sorunun cevabı şu: Karadeniz’de bu alandaki gerçek rezervin ne kadar olduğu ile ilgili olarak yabancı uzman kuruluşa hazırlatılan rapor açıklanmıyor. Dahası Derin denizin altındaki 3 bin metrelik kuyulardan çıkarılacak olan doğalgazın çıkarılması ve karaya taşınması konusunda ihale yapılmadan yabancı bir konsorsiyum ile anlaşma yapıldı, şartları bilinmiyor.
Kuyuların açılması, gazın taşınması, kamulaştırma bedelleri ve beklenmeyen giderler olarak 2057 yılına kadar toplam 4,5 milyar dolarlık harcama yapılması bekleniyor. Bu durumda her bin metreküp doğalgazın maliyeti 450 dolar oluyor. Oysa bugün Botaş konutlara aynı miktarda doğalgazı 218 dolara satıyor.
Yani bu hesaba göre çıkarılacak gazın maliyeti Botaş’ın konutlara satış fiyatının 2 katı olacak.
Böyleyken bile dışa bağımlılığı azaltmak için gaz çıkarılabilir. Ama çıkarılacak gazın tüketiciye ucuza verilmesi mümkün olmaz.
* * *
ŞİMDİKİ FİYATLARLA KÂRLI OLSA BİLE…
Fatih Altaylı’ya ikinci değerlendirmeyi yapan uzman ise, şu gerekçelerle, "bugünkü şartlar altında projenin fizibıl (yapılabilir) olduğunu" söylemiş:
“Açıklanan rezerv 540 Milyar metreküptür, çıkarılabilir miktar 100 milyar metreküpten fazla olmalıdır. Botaş gazı 6,17 dolar/mmBTU’ya satıyor. 100 milyar metreküp gaz 6,17 USD/mmBTU’dan 22 milyar USD eder. 2 yıl önce doğalgaz fiyatları 2-3 dolar civarında iken şimdi 6 dolar. Fiyat artışı bu işi verimli ve doğru hale getirdi. Yarın fiyatlar tekrar düşerse. Hesap da değişir. Çıkarılabilir gaz miktarı arttıkça da hesap değişir.”
Projeyi bugünün fiyatlarıyla fizıbıl (yapılabilir) bulan uzman bile gelirin 22 milyar dolar, giderin ise baştan yapılacak yatırım masrafları 6,5 milyar dolar ve 35 yıllık işletme gideri kadar olduğunu hesap etmiş. Yani bu uzmana göre de kâr olsa bile pek düşük bir rakam olacak.
Hele hele 1 trilyon dolar gibi bir paraya kavuşacağımız tam bir hayal.
Türkiye’nin dünyanın sayılı doğalgaz merkezlerinden biri olması da mevcut verilerle gerçekçi değil.
"Bugün dünyanın en büyük doğalgaz rezervine sahip ülkesi olan Rusya’nın bilinen rezervi 38 trilyon metreküp. İran 32 trilyon metreküp rezervle ikinci sırada. Üçüncü Katar’ın rezervi ise 25 trilyon metreküp."
Dilerim daha büyük ve daha ucuz maliyetli rezervler bulunur da dünyanın sayılı doğalgaz merkezlerinden biri olma ümidimiz gerçekleşir.
Ama şimdi abartmadan, makul ölçüde sevinelim. Seçim öncesi gaza gelmeyelim.