Sezen Aksu adlı şarkıcının 5 yıl önce yazdığı ve TRT’den onay alan bir şarkısındaki ‘’Selam söyleyin o cahil Havva ile Adem’e sözlerini dile getiren bir basın kuruluşundan sonra, algılama ve mana farklılıkları ortaya çıkmıştır.
Kendisini dindar kabul eden muhafazakâr kesimler, bu sözleri İslam’a ve peygamberlere hakaret kabul ederken; sanatçı gözüyle bakanlar, somut yazılanın dışında başka manalar aramışlardır. Ayete bakarak yorum yapanlar ise Allah’ın ikazının cahillikten de öte gaflettik, zalimce bir duruş olduğu kanaatinde bulunmuşlardır.
Konu dini boyut içerse de tartışmalar hep siyasi yönde olmuştur. Neticede sanatçı yorumu, bakış açısı ve bu konuda dinin söyledikleri göz ardı edilmiştir.
Öyle ki siyasetin en tepe noktasındakiler, Peygamberlere dahi verilmeyen hüküm verme, ceza kesme yetkisini kendinde bularak, işi ‘’dil koparmaya’’ kadar götürmüşlerdir. Hem de cami mihrabından.
Şunu peşinen söyleyeyim: Şarkı sözünde geçen Havva ismi Kur’an’da kesinkes geçmemektedir. Havva’nın yaratılış öyküsü de Tevrat, Tekvin-2’deki Yaratılış bölümünden alınmıştır. Âdem ve Havva’yı Aden bahçesine koydu. Tekvin2/8-9) Ayrıca: Tevrat’ta olmamakla beraber Musevilerin dinî kaynaklarından Bab/2 de Havva’dan önce aynı anda yaratılan Lilith ile evlendiği ve ayrıldığı belirtilir. Sonra Adem’in kaba etinden veya kaburga kemiğinden yaratılan ‘’Yaşayan bütün canlıların anası’’ (Tekvin2/20) anlamında bir isim olan Havva ile evlendiği yazılmaktadır. Kur’an’da ise, ‘Adem’in eşi’ olarak geçmekte, Havva ismi geçmemektedir.
Allah, Kur’an’ı Kerimde Hz. Âdem ile ilgili ayetlerde ne diyor? Önce okuyalım, sonra beraberce karar verelim.
Bakara 30. Ayet: Rabb’ın meleklere: ‘’Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım.’’ Demişti. Onlar: ‘’Biz Seni överek zikrediyor gönlümüzde yüce tutuyorken, Sen orada bozgunculuk yapacak ve kan dökecek birini mi halife yapacaksın?’’ dediler. Allah: ‘’Şüphesiz Ben sizin bilmediğiniz şeyleri bilmekteyim!’’ cevabını verdi.
Bakara 31. Ayet: Ve Adem’e bütün isimleri öğretti, sonra da onları meleklere arz edip: ‘’ Eğer doğru söylüyorsanız, şimdi bunların isimlerini Bana söyleyin!’’ dedi.
Bakara 32. Ayet: Onlar: ‘’ Seni tenzih ederiz! Senin öğrettiklerinden başka bizim bilgimiz yoktur. Her şeyi bilen, her şeyi yerli yerince yapan kuşkusuz Sensin. ‘’ dediler.
Bakara 33. Ayet: Allah: ‘’Ey Âdem! Eşyanın isimlerini şunlara sen söyle!’’ dedi. Âdem onlara eşyanın isimlerini söyleyince Allah: Ben size, muhakkak ki Ben, göklerdeki ve yerdeki gaybı bilirim; sizin açıkladıklarınızı da gizlediklerinizi de biliyorum dememiş miydim!’’ dedi.
Bakara 34. Ayet: Meleklere: ‘’Adem’e secde edin!’’ demiştik. İblis hariç hepsi derhal secde ettiler. Fakat o secde etmekten kaçındı, büyüklük tasladı ve kafirlerden oldu.
Bakara 35. Ayet: Adem’e: ‘’Ey Âdem! Sen ve eşin cennete yerleşin; orada istediğinizden bolca yiyin, fakat şu ağaca yaklaşmayın; aksi halde zalimlerden (gafillerden) olursunuz!’’ demiştik.
Bakara 36. Ayet: Şeytan, ikisinin de ayağını oradan kaydırıp içinde bulundukları ortamdan onları çıkarttı. Onlara: ‘’Birbirinize düşman olarak inin oradan! Siz yeryüzünde belli bir süreye kadar yerleşip ihtiyaçlarınızı oradan karşılayacaksınız.’’ Dedik.
Bakara 30. Ayette Allah, ‘’Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım’’ diye meleklere söylüyor. (Halifeden maksat, Âdem’in şahsında insandır.) Melekler ise: O sıra bugünkü anlamda akıl, düşünme kabiliyeti, egosu, iradesi, olmayan, bize benzeyen ve yaşayışlarını iç güdüleri ile halleden insan prototipindeki canlıları kastederek; ‘’Sen orada bozgunculuk yapacak ve kan dökecek birini mi halife yapacaksın?’’ diyerek itiraz ediyorlar. (Cahil Âdem veya İnsan)
Burada sorulması gereken soru şudur? Âdem ilk insansa, melekler Ademin kan dökücü ve bozguncu olacağını nereden biliyor? Akla gelen, bahsettiğim prototip bir insan varlığının olduğudur.
Allah, bunun üzerine Prototip insana ruhundan, nefsinden üfleyerek; akıl, düşünme yeteneği, irade, ego veriyor. Ve prototip insan, Âdem İnsan oluyor. Ve Allah, ilk olarak insana (Âdem) eşyanın isimlerini öğretiyor. (Nebi Âdem) Bakara 31. Ayette: Allah, Adem’e öğrettiği eşyanın isimlerini meleklere sordu. Melekler bilemeyince, Adem’e sen söyle dedi. Âdem söyleyince Allah: 30 ayette söyledikleri ‘’Ben sizin bilmediklerinizi bilirim’’ sözlerini tekrar etti. (Bakara 33. Ayet) Meleklere Adem’e secde etmelerini istedi. İblis hariç hepsi secde ettiler. (34. Ayet).
Ve Adem’e eşiyle beraber cennete yerleşmelerini söyledi. Bir ağaca yaklaşmamalarını da tembihledi. Âdem İblis’in kandırmasıyla o yasaklanan ağaca yaklaştı gafillerden oldu. (Gafil Âdem)
(35.ayet)
Tekrar eşiyle beraber cennetten çıkarıldı. ‘’İblis’le birbirinize düşman olunuz’’ diyerek dünyada belli bir süre kalmalarına izin verildi. (Ölümlü Âdem)
Prototip Âdem, Cahil Âdem, İnsan Âdem, Nebi Âdem (vahiy alan) ve Gafil Âdem, Ölümlü Adem’i ayetlerin ışığında anlatmaya çalıştım.
Kur’an bütünlüğü içinde baktığımızda İlk İnsanın Hz. Âdem olduğuna inanmıyorum. Âdem ile beraber çok sayıda prototip insan olduğuna (kadın-erkek) inanıyorum. Hz. Âdem ilk Nebi olabilir. İlk Peygamber de değildir. Allah’ın nefsinden üflediği tek kişi de Âdem değildir. O anda yaşayan bütün prototip insanlardır. Nebi sadece kendisine hitap edecek değildir, yönlendireceği bir insan kitlesinin olması gerekir. O dönemde Nebi olarak Hz. Âdem tektir. Süt kardeş ile bile ilişkiye girmeyi yasaklayan Allah, Ensest İlişkileri (Birinci derecede akrabalarla) bir kerelik serbest bırakması düşünülemez. Allah’ın çok sayıda erkek- kadın yaratma gücünde noksanlık mı vardı? Ki yasakladığı bir olguya işlerlik kazandırsın.
Burada geçen cennetin dünyada bir bahçe olduğu kanaatini taşıyorum. Din Günü daha kurulmadı ki cennet cehennem kurulu olsun. Sonra Kur’an’ın tarif ettiği cennette yasak yok, günah yok, şeytan yok, nefis yok, yok yok. Burada ise var. Öyle ise ayette geçen cennet, dünyada güzel bir bahçe olmalıdır.
Âdem, ilk Nebi Hz. Âdem’in yanında; ilk insanlara verilen genel bir isimdir. Sonrakilere Âdemoğlu denmesinin sebebi de budur.
Sezen Aksu şarkısında Âdem yerine, Âdemoğlu veya ben bugünkü Âdem’den söz ettim deseydi hiçbir tartışma olmazdı. Kur’an’da Havva zaten geçmiyor.