Millet Nedir?
Millet kelimesi Arapçadan dilimize geçmiş bir kelimedir. Arapçadaki anlamı bir dine bir mezhebe ait olan insanların tümü anlamını taşır. Araplar millet kelimesini sosyolojik anlamı ile ifade etmek için kavim, Şa'b kelimelerini kullanmışlardır. Örnek Şa'bül arabi : Arap milleti, Şa’büt türki: Türk milleti gibi...Tehânevi Keşşâf adlı eserinde şa'bı bir babaya dayanan insan topluluğu manasında izah eder. Ku'ran -ı Kerim'de Hücret süresinin 13. ayetinde: Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, Ondan en çok korkanınızdır. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdardır.
Görüldüğü gibi milletlerin meydana gelmesi bir soya dayanır. Bu da milletleri meydana getiren objektif değerlerin çok önemli olduğunu gösterir. Objektif değerlerin başında soy birliği, dil birliği, din birliği, vatan birliği gibi ortak değerler çok önemlidir. İsmail Gaspıralı 22 Nisan 1903 Tercüman gazetesinde yazdığı makalede insanları birbirinden ayıran üç şey vardır der: Bir mesafe uzaklığı iki din farklılığı üç dil birliğinin farklı olması. Görüldüğü gibi İsmail Gaspıralı da milletlerin temelini objektif faktörlere dayandırır. Bir makalesinde siyasi inanç ve görüşümün esası Türk oğlu Türk olduğumdur. Eğer bana “Halin bedbahttır, Türklük yani kavmiyet, milliyet fikrini bırak da saadete nail ol.” deseler bu yüzden gelecek saadete bedbahtlığı tercih ederim; ben olmamak ne aklıma uyar ne vicdanıma yatar.” diyerek büyük Türk milliyetçisi İsmail Gaspıralı kavmini inkar eden mutluluğu reddetmiştir. Bir olay olduğu zaman o olayı aydınlatmak için yükleme bazı sorular sorarız : kim, kimler, nerede, nasıl, ne ile... sorular olayı kavramamıza yarar. Millet oluşumunu anlamak için nerede sorusu karşımıza yeri yani vatanı çıkarır. Ne ile anlaşıyoruz sorusu dilimizi ortaya çıkarır .Kim, kimler sorusu ise soyu ortaya çıkarır.
Millet nasıl meydana gelir?
A) Bir kavmin gelişmesi veya akraba kavimlerin birleşmesiyle
B) Değişik kavimlerin kaynaşarak gelişmesi. (Bu kaynaşarak gelişme başat olan kavmin liderliğinde gerçekleşir. Diğer kavimler başat olan kavmin içerisinde zamanla o kavmin töresini, dilini, maddi ve manevi değerlerini kendi maddi ve manevi değeri olarak benimser. Örneğin Osmanlı imparatorluğunun kuruluşunda birleşme Kayı boyunun etrafında olmuştur.)
C) Bir kavmin bölünüp gelişmesiyle millet meydana gelebilir.
Objektif değerlerin dışında millet anlayışını savunan başını Ernest Renan’ın çektiği sosyologlar vardır. Ernest Renan “ Millet Nedir” adlı eserinde milleti mazi, hatıra, amaç, ideal, istikbal, ülkü birliği gibi faktörler meydana getirir, der. Renan’a göre “ Sağlam duygulu ve sıcak kalpli insanların bir araya gelmesi manevi bir şuur meydana getirir. Buna millet denir.” Ernest Renan milleti ruh ve manevi prensip olarak tanımlar. Geçmişin acıları, zaferleri bir olan topluluktur, diye tarif eder.
Geçmişteki acılar , zaferler millet süreci olma içerisinde yaşanan duygulardır ancak bu acı ve zaferler yok olanı meydana getirmez. Var olan topluluğu birbirine daha fazla kenetlerler. Duygu ve düşüncelerimizin ortak olabilmesi için dile ihtiyaç vardır . Dilin gelişmesi için aynı dili konuşan insan topluluğuna ihtiyaç vardır. Zaferler, neyin zaferi? İnsanlık tarihine baktığımız zaman zaferlerin temeli vatanı koruma ya da yeni yerleri vatan yapma çabasından doğar. Bunlar da gösteriyor ki objektif değerler ne kadar görmezlikten gelinse de objektif değerleri çıkarırsanız sübjektif değerler kendiliğinden oluşmaz. Ernest Renan subjektif değerleri öne çıkarmakla Fransa’nın birliğini sağlamaya çalışmıştır. Bu da bilimselliğin yanında siyasi bir duruştur